Ιστορία Γ' Γυμνασίου : Ενότητα 36 : Ο ελληνισμός της δυτικής Μικράς Ασίας και του Πόντου

Ο ελληνισμός της δυτικής Μικράς Ασίας

Οι Έλληνες κατοικούσαν στην περιοχή της Μικράς Ασίας από την αρχαιότητα.

Οι μεταρρυθμίσεις Χατί Χουμαγιούν (1856), μετά τον Κριμαϊκό Πόλεμο και οι θετικές οικονομικές προοπτικές παρακίνησαν πολλούς Έλληνες, τόσο από τον ελλαδικό χώρο όσο κι από γειτονικές περιοχές να μεταναστεύσουν στην περιοχή της δυτικής Μικράς Ασίας.

Οι Τούρκοι αποτελούσαν την πλειοψηφία στην περιοχή, αλλά οι ελληνικές κοινότητες ήταν πολύ οργανωμένες (εκπροσωπούνταν στις τοπικές  από τους πρόκριτους και τους αρχιερείς). Οι Έλληνες αποτελούσαν την πλειονότητα μόνο στη Σμύρνη (400.000 το 1912). Πολλοί Έλληνες ζούσαν και στις Κυδωνίες (Αϊβαλί), το Αϊδίνι και την Προύσσα.

Η κύρια ασχολία των Ελλήνων ήταν το εμπόριο. Στη Σμύρνη (εμπορική πύλη για όλη την Ανατολή) υπήρχαν πολλές ελληνικές εμπορικές και ναυτιλιακές εταιρίες, τράπεζες, ελληνικά σχολεία (Ευαγγελική Σχολή, Ομήρειο, Κεντρικό Παρθεναγωγείο), πολιτιστικοί και αθλητικοί σύλλογοι (Πανιώνιος, Απόλλων) και τυπογραφεία, όπου τυπώνονταν ελληνικά βιβλία και εφημερίδες.

Ο ελληνισμός του Πόντου

Οι Έλληνες του Πόντου ζούσαν οργανωμένοι σε ακμάζουσες ελληνικές κοινότητες. Η κύρια ασχολία τους ήταν η γεωργία και το εμπόριο. Μεγάλα εμπορικά κέντρα ήταν η Τραπεζούντα, η Κερασούντα και η Σαμψούντα. Στην Τραπεζούντα λειτουργούσε από τα τέλη του 17^ου αιώνα το ξακουστό «Φροντιστήριον», που ήταν κέντρο της ελληνικής παιδείας της περιοχής.

Οι διωγμοί του μικρασιατικού ελληνισμού

Οι συστηματικοί διωγμοί των Ελλήνων ξεκίνησαν από το 1913 :

Α) λόγω της επικράτησης του κινήματος των Νεότουρκων (1908) και

Β) λόγω των ισχυρών γερμανικών οικονομικών συμφερόντων, που ήθελαν να εκτοπίσουν τους Έλληνες, Αρμένιους και Εβραίους ανταγωνιστές..

Στα χρόνια των Βαλκανικών πολέμων (με την αιτιολόγηση ότι ο ελληνικός πληθυσμός θα ήταν επικίνδυνος, αν η Ελλάδα επιτιθόταν στην περιοχή) εκτοπίστηκαν στην τουρκική ενδοχώρα περίπου 150.000 Έλληνες. Παράλληλα οργανώθηκαν τάγματα εργασίας (αμελέ ταμπουρού), όπου κατατάσσονταν υποχρεωτικά άνδρες πάνω από 45 ετών και οδηγούνταν για αγγαρείες στα λατομεία και στα δημόσια έργα στο εσωτερικό της χώρας. Πολλές χιλιάδες Έλληνες πέθαναν λόγω της κούρασης και των άθλιων συνθηκών σε αυτά τα τάγματα. Ίδια τύχη είχαν και οι Αρμένιοι.

Η κίνηση αυτονόμησης του Πόντου

Στα τέλη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου κι ενώ γινόταν λόγος για την αυτοδιάθεση των λαών, εκδηλώθηκε η αυτονομιστική κίνηση των Ελλήνων του Πόντου. Τον Ιανουάριο του 1920 ιδρύθηκε το ομόσπονδο Ποντοαρμενικό Κράτος, που αναγνωρίστηκε από τη συνθήκη των Σεβρών. Η ζωή αυτού του κράτους υπήρξε όμως εξαιρετικά σύντομη.

Επιμέλεια : Νίκος Μελιγκώνης