5η ΕΝΟΤΗΤΑ α 361-497
ΕΝΟΤΗΤΕΣ
1. "Η Πηνελόπη κατεβαίνει στο μέγαρο" (361-383)
2. "Ο Τηλέμαχος απευθύνεται στη μητέρα του" (384-409)
3. "Διάλογος Τηλέμαχου-μνηστήρων" (410-466)
4. "Ο Τηλέμαχος αποσύρεται στην κάμαρά του" (467-497)
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΟΧΗΣ
α) Οι αοιδοί
: Ο Φήμιος είναι ο πρώτος από τους δύο αοιδούς που θα δούμε στην
Οδύσσεια (ο άλλος είναι ο Δημόδοκος που ζει στο παλάτι των Φαιάκων). Με
τα τραγούδια τους, που έχουν ως θέμα τα κατορθώματα των θεών και των
ηρώων (374-376) ψυχαγωγούν τους ακροατές (385-386). Οι ομηρικοί άνθρωποι
θεωρούν θεόσταλτο το χάρισμα που έχουν οι αοιδοί ν'αυτοσχεδιάζουν και
γι'αυτό τους σέβονται και τους τιμούν (361-363).
β) Οι ευγενείς
: Στην ομηρική εποχή υπάρχουν δύο τάξεις : οι ευγενείς και ο λαός. Οι
μνηστήρες ανήκουν στην τάξη των ευγενών, είναι πλούσιοι γαιοκτήμονες με
τοπική εξουσία και πολλούς δούλους. Οι ευγενείς συμμετείχαν συχνά σε
συμπόσια και διασκέδαζαν. Ο Τηλέμαχος δε θυμώνει που οι μνηστήρες
διασκεδάζουν, αλλά οργίζεται να τους βλέπει να σπαταλούν τα αγαθά του
(417-419)
γ) Η κληρονομική βασιλεία
: Υπήρχε η αντίληψη ότι το βασιλικό αξίωμα ήταν θεόσταλτο (430-431,
434-437). Φυσικός κληρονόμος του θρόνου της Ιθάκης ήταν ο Τηλέμαχος.
Όμως η κατάσταση στην Ιθάκη ήταν μπερδεμένη, μιας και ήταν ακόμα άγνωστο
αν ο Οδυσσέας είχε πεθάνει ή ήταν ζωντανός, ενώ ο Τηλέμαχος ακόμα ήταν
ανήλικος. Οι μνηστήρες εκμεταλλεύονται την κατάσταση και διεκδικούν την
εξουσία. Βλέπουμε λοιπόν, ότι ο θεσμός της βασιλείας, αν και δεν έχει
καταργηθεί, βρίσκεται σε παρακμή. (438-441)
δ) Οι δούλοι :
Ήταν περιουσιακό στοιχείο του αφέντη τους. Οι αριστοκράτες είχαν
πολλούς δούλους. Μια ειδικευμένη σκλάβα κόστιζε 4 βόδια. Καταλαβαίνουμε,
λοιπόν την ιδιαίτερα υψηλή αξία της Ευρύκλειας, που αποκτήθηκε από τον
Λαέρτη έναντι 20 βοδιών.
ε) ο ρόλος του άντρα και της γυναίκας
: Η ομηρική κοινωνία ήταν ανδροκρατούμενη. Ο άνδρας είναι ο κύριος του
σπιτιού, που λαμβάνει αποφάσεις και είναι υπεύθυνος για την τήρηση της
τάξης (309-400) και την απόκτηση και διατήρηση των υλικών αγαθών
(442-444). Καθήκον του άνδρα είναι να προστατεύει την τιμή της
οικογένειας (416-418). Αντίθετα, η γυναίκα έχει ως μοναδική υποχρέωση τη
φροντίδα του σπιτιού. Οι γυναικείες δουλειές ήταν καθορισμένες με
σαφήνεια (397-399). Η γυναίκα υπακούει στον άνδρα, δε συμμετέχει στη
λήψη αποφάσεων και δε γλεντάει μαζί με τους άνδρες (397).
στ) χρησμοί :
Οι μάντεις κατείχαν σημαντική θέση στην ομηρική εποχή. Πολλοί άνθρωποι
τους έδειχναν εμπιστοσύνη (όπως η Πηνελόπη). Υπήρχαν όμως και κάποιοι
που δεν πίστευαν τους χρησμούς, όπως ο Τηλέμαχος (462).
ΕΙΚΟΣ ΚΑΙ ΑΝΑΓΚΑΙΟΝ
Είναι
ανάγκη να φανεί στο κείμενο η αλλαγή συμπεριφοράς του Τηλέμαχου μετά τη
συνομιλία του με την Αθηνά-Μέντη (αναγκαίον). Ο Όμηρος πετυχαίνει να
αναδείξει αυτή τη μεταστροφή με εύλογο τρόπο, εμφανίζοντας από τη μια
μεριά την Πηνελόπη και δημιουργώντας το διάλογο Τηλέμαχου-μνηστήρων από
την άλλη (εικός).
ΠΡΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
έχουμε στους στίχους 423-424 όταν ο Τηλέμαχος προειδοποιεί τους
μνηστήρες πως κάποια μέρα θα τιμωρηθούν για την υβριστική συμπεριφορά
τους από τον Δία και θα βρουν τον θάνατο μέσα στο παλάτι.
ΥΒΡΙΣ - ΤΙΣΙΣ - ΝΕΜΕΣΙΣ
Στους
στίχους 423-424 διατυπώνεται η άποψη ότι οι θεοί οργίζονται με τους
αλαζόνες και τους τιμωρούν για την υβριστική τους συμπεριφορά.
ΠΑΡΕΚΒΑΣΗ
Έχουμε
στους στίχους 478-487, όταν ο ποιητής αναφέρεται στην Ευρύκλεια. Η
παρέκβαση είναι ταυτόχρονα και επιβράδυνση (απαραίτητο δομικό στοιχείο
κάθε έργου).
ΤΥΠΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ΚΑΙ ΤΥΠΙΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ
Αθηνά Παλλάδα (364) : τυπικό επίθετο
θεία γυναίκα (369) : τυπικό επίθετο
θεϊκό αοιδό (373) : τυπικό επίθετο
της μίλησε όμως ο γνωστικός Τηλέμαχος (385) : τυπική έκφραση
τα μάτια λάμποντας (405) : τυπική έκφραση
μετά του αντιμίλησε ο Αντίνοος, γιος του Ευπείθη (427) : τυπική έκφραση
θαλασσοφίλητη Ιθάκη (430) : τυπικό επίθετο
αμέσως τότε κι ο Τηλέμαχος, με τη δική του γνώση, ανταποκρίθηκε (432) : τυπική έκφραση
θείος Οδυσσεύς (441) : τυπικό επίθετο
με σύνεση και γνώση του αντιμίλησε ο Τηλέμαχος (460) : τυπική έκφραση
εμπειροπόλεμου Αγχιάλου (465-466) : τυπικό επίθετο
θαλασσινούς Ταφίους (466) : τυπικό επίθετο
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΙ
1. Πηνελόπη :
όμορφη (407-409), αρχοντική και επιβλητική γυναίκα (369), πιστή και με
ευαίσθητο χαρακτήρα (361-366). Σεμνή, σοβαρή και μεγαλοπρεπής (361-368).
Μιλάει με ευγενικό τρόπο στον Φήμιο (372-383). Με αξιοπρέπεια φέρεται
και απέναντι στον Τηλέμαχο, καθώς δεν του αντιμιλά. Συνειδητοποιεί ότι ο
γιος της ανδρώνεται και αναλαμβάνει πρωτοβουλίες (401-402). Αγαπάει
πάρα πολύ τον Οδυσσέα και ξεσπά σε κλάματα γι'αυτόν (403-406).
2. Τηλέμαχος
: διαφοροποιημένος στη συμπεριφορά του λόγω των συμβουλών της Αθηνάς.
Είναι θαρραλέος και αποφασιστικός. Θυμίζει στην Πηνελόπη ότι αυτός
παίρνει αποφάσεις (384-400). Δεν είχε σκοπό να προσβάλει τη μητέρα του,
αλλά ήθελε να προειδοποιήσει τους μνηστήρες. Η αποφασιστικότητά του και
το επιθετικό του ύφος προκαλούν έκπληξη στους μνηστήρες (425-426). Ο
τρόπος με τον οποίο απαντά στον Αντίνοο, δείχνει ψυχραιμία και
σοβαρότητα (432-445), ενώ η στάση του προς τον Ευρύμαχο δείχνει σύνεση,
αυτοσυγκράτηση και ευελιξία, αφού απαντά χωρίς να αποκαλύψει την
πραγματική ταυτότητα του ξένου (461-466).
3. μνηστήρες
: εντυπωσιάζονται από την ομορφιά της Πηνελόπης (407-409).
Συμπεριφέρονται ξεδιάντροπα και χωρίς σεβασμό (421). Συνεχίζουν το
γλέντι τουςαμέριμνοι μετά τη συζήτηση με τον Τηλέμαχο.
4. Αντίνοος
: είναι ηγετική φυσιογνωμία, καθώς πρώτος παίρνει τον λόγο. Αλαζόνας,
μιλά ειρωνικά στον Τηλέμαχο και προσποαθεί να τον χλευάσει και να τον
υποβαθμίσει.
5. Ευρύμαχος :
Θέλει να ηρεμήσει τα πνεύματα. Διπλωμάτης, ύπουλος και πονηρός, ρωτά να
μάθει τα αίτια της μεταστροφής του Τηλέμαχου (445-451). Προσποιείται
τον φίλο για να πάρει πληροφορίες.
6. Ευρύκλεια : αφοσιωμένη (478-481), αγαθή και τρυφερή, φροντίζει σαν μητέρα τον Τηλέμαχο (485-486).
Επιμέλεια : Νίκος Μελιγκώνης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου