Ιστορία Γ' Γυμνασίου : Ενότητα 31 : Τα αίτια, η έκρηξη και τα μέτωπα του Α’ Παγκοσμίου πολέμου

ΤΑ ΑΙΤΙΑ

Ήταν αποτέλεσμα της ταυτόχρονης δράσης τριών παραγόντων :

1. Ο ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΜΟΣ (δηλαδή η πολιτική επέκτασης των αναπτυγμένων βιομηχανικά και οικονομικά κρατών σε βάρος των υπολοίπων) ήταν η κύρια αιτία του πολέμου. Πρωταγωνιστικό ρόλο έπαιξε η Γερμανία, η οποία αναπτυσσόταν ταχύτατα και ήθελε να καλύψει τις ανάγκες της σε πρώτες ύλες, καύσιμα και αγορές με την αναδιανομή του πλούτου και των αποικιών. Έτσι γρήγορα ήρθε σε σύγκρουση με τις παλιές μεγάλες δυνάμεις, τη Μεγάλη Βρετανία και τη Γαλλία.
2. Ο ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ ήταν επίσης μια βασική αιτία. Δεν πρέπει να θεωρούμε ότι οι λαοί της Ευρώπης ήθελαν τον πόλεμο. Δεν ήταν, ωστόσο, και διατεθειμένοι να καταπνίξουν τα εθνικά τους αισθήματα για να διατηρηθεί η ειρήνη.
3. Ο ΜΙΛΙΤΑΡΙΣΜΟΣ (δηλαδή ο υπερτονισμός των στρατιωτικών αξιών) ενισχυόταν διαρκώς. Η ανάπτυξη της γερμανικής πολεμικής βιομηχανίας και η στρατιωτική ενίσχυση της Γερμανίας, οδήγησαν και τις άλλες ευρωπαϊκές δυνάμεις στην αύξηση των στρατιωτικών εξοπλισμών. Παράλληλα, όλο και περισσότεροι πρόβαλλαν τον πόλεμο ως τον κατάλληλο τρόπο για την επίλυση των διαφορών μεταξύ των κρατών.

ΤΑ ΑΝΤΙΠΑΛΑ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΑ

Α) ΟΙ ΚΕΝΤΡΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ή ΤΡΙΠΛΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ : Γερμανία, Αυστροουγγαρία και Ιταλία.

Β) Η ΕΓΚΑΡΔΙΑ ή ΤΡΙΠΛΗ ΣΥΝΕΝΝΟΗΣΗ (ENTENTE CORDIALE) : Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία.

Η ΑΦΟΡΜΗ

Η αφορμή δόθηκε στο Σεράγεβο της Βοσνίας (υπό Αυστροουγγρική κατοχή). Τον Ιούνιο του 1914 ο διάδοχος του αυστριακού θρόνου Φραγκίσκος Φερδινάνδος δολοφονήθηκε από ένα νεαρό Σέρβο εθνικιστή. Η Αυστροουγγαρία κήρυξε τον πόλεμο στη Σερβία, ενώ η Γερμανία τάχθηκε στο πλευρό της Αυστροουγγαρίας. Στα επόμενα 4 χρόνια έγιναν συνολικά 60 κηρύξεις πολέμων. Έτσι ξεκίνησε ο Μεγάλος Πόλεμος ή Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος.

ΤΑ ΚΥΡΙΑ ΜΕΤΩΠΑ

• Οι Γερμανοί εισέβαλαν στο Βέλγιο και κινήθηκαν προς το Παρίσι, αλλά αποκρούστηκαν από τον γαλλικό στρατό (μάχη του Μάρνη)
• Η Βρετανία κήρυξε τον πόλεμο στη Γερμανία.
• Γερμανοί και Γάλλοι έσκαψαν σε μια γραμμή εκατοντάδων χιλιομέτρων στο ΔΥΤΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ, χαρακώματα, όπου οι συνθήκες ζωής ήταν τραγικές.
• Οι Ρώσοι επιτέθηκαν στην ανατολική Γερμανία (Πρωσία), αλλά ανακόπηκαν από τους Γερμανούς : ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ
• Τον Οκτώβρη του 1914 μπήκε στον πόλεμο και η Οθωμανική Αυτοκρατορία στο πλευρό των Κεντρικών Δυνάμεων.

1915 : ΣΥΜΜΑΧΙΕΣ και ΑΝΑΚΑΤΑΤΑΞΕΙΣ

• Το 1915 η Βουλγαρία συμμάχησε με τις Κεντρικές Δυνάμεις, οι οποίες πλέον και με τη συνεργασία του Σουλτάνου, κυριαρχούν στα Βαλκάνια.
• Η Αντάντ : α) για να ανοίξει τα Στενά και β) για να βοηθήσει τη Ρωσία οργανώνει μεγάλη επιχείρηση ανακατάληψης των Δαρδανελίων (Φεβρουάριος 1915), που όμως αποκρούστηκε από τους Τούρκους.
• Η Αντάντ αποβιβάζει στρατό στη Θεσσαλονίκη (Οκτώβριος 1915) και μεταφέρει τον πόλεμο στην Ελλάδα, που παραμένει ουδέτερη.
• Η Ιταλία εγκαταλείπει τους συμμάχους της και προσχωρεί στην Αντάντ, αφού πήρε υποσχέσεις ότι μετά το τέλος του πολέμου θα της δοθούν εδάφη, μεταξύ των οποίων και ένα τμήμα της Μικράς Ασίας.

1916 : ισοπαλία

Ø      Τον Φεβρουάριο, οι Γερμανοί έκαναν μεγάλη επίθεση στο Βερντέν, οι οποίοι κόστισε χιλιάδες ανθρώπινες ζωές, χωρίς να αλλάξει τα δεδομένα.

Ø      Οι Γάλλοι και οι Βρετανοί επιτίθενται στο Σομ και επαναφέρουν το Δυτικό Μέτωπο στην αρχική του θέση.

1917 : βγαίνει η Ρωσία, μπαίνουν οι Η.Π.Α. και η Ελλάδα

Ø      Στη Γαλλία, όπου είχε αναπτυχθεί ένα ισχυρό αντιπολεμικό κίνημα με σοσιαλιστική ιδεολογία, εκδηλώθηκαν ανταρσίες στο μέτωπο, που αντιμετωπίστηκαν με εκτελέσεις δεκάδων Γάλλων στρατιωτών.

Ø      Στη Ρωσία, τον Φεβρουάριο του 1917 έγινε επανάσταση που ανέτρεψε τον τσάρο. Η φιλελεύθερη ρωσική κυβέρνηση που ήθελε να συνεχίσει τον πόλεμο ανατράπηκε από νέα επανάσταση τον Οκτώβριο του 1917. Η σοσιαλιστική Ρωσία υπέγραψε αμέσως συνθήκη ειρήνης με τη Γερμανία και βγήκε από τον πόλεμο (Συνθήκη Μπρεστ-Λιτόφσκ, 3/3/18)

Ø      Τον Απρίλιο του 1917 οι Η.Π.Α. συμμάχησαν με την Αντάντ στέλνοντας 1.000.000 στρατιώτες και άφθονα υλικά.

Ø      Τον Ιούνιο του 1917 μπήκε στον πόλεμο η Ελλάδα ως σύμμαχος της Αντάντ μετά από μεγάλη εσωτερική κρίση (Διχασμός μεταξύ Βενιζέλου και Κωνσταντίνου)

1918  : το τέλος του πολέμου

Το φθινόπωρο του 1918 οι Κεντρικές Δυνάμεις και οι σύμμαχοί τους άρχισαν να συνθηκολογούν.

Στη Γερμανία γίνεται σοσιαλιστική επανάσταση που ανατρέπει τον κάιζερ Γουλιέλμο Β’ και φέρνει στην εξουσία το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα.

Κατά τη διάρκεια του Α’ Π.Π. σκοτώθηκαν περίπου 8.000.000 άνθρωποι, τραυματίστηκαν περίπου 20.000.000 και έγιναν τεράστιες υλικές καταστροφές. Η Ευρώπη βγήκε από τον πόλεμο τραυματισμένη και με την πρωτοκαθεδρία της να αμφισβητείται πλέον από τις Η.Π.Α.