Κατά τον 17ο και 18ο αιώνα στην Ευρώπη συμβαίνουν σημαντικές αλλαγές :
1) μεγάλη αύξηση του πληθυσμού που οδήγησε στην ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ, δηλαδή :
• δημιουργούνται μεγάλα αγροκτήματα
• εφαρμόζονται νέες μέθοδοι καλλιέργειας
• τα μηχανήματα χρησιμοποιούνται περισσότερο
2) ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΜΠΟΡΙΟΥ (τόσο ανάμεσα στην Ευρώπη, την Αφρική και την Αμερική : «τριγωνικό εμπόριο», όσο και μέσα στην Ευρώπη)
3) ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ, δηλαδή δημιουργία εργοστασίων στις πόλεις, που κάνουν την εμφάνισή τους αρχικά στη Μ. Βρετανία γύρω στα 1750-1780: Αιτίες :
• απόκτηση πολλών χρημάτων από τους Ευρωπαίους επιχειρηματίες μέσω του εμπορίου, που στη συνέχεια τα επενδύουν σε εργοστάσια.
• πολλοί αγρότες έχασαν τη δουλειά τους (που τώρα την έκαναν τα μηχανήματα) και πήγαν στις πόλεις για να βρουν νέες δουλειές.
4) ΜΕΓΑΛΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ :
• Ενισχύεται η αστική τάξη (βιομήχανοι, τραπεζίτες, μεγαλέμποροι)
• Οι αριστοκράτες αμύνονται για να διαφυλάξουν τα προνόμιά τους (Εξαίρεση η Αγγλία, όπου οι αριστοκράτες ασχολούνται και με το εμπόριο ή τις τράπεζες και τη βιομηχανία)
• Οι αγρότες (που ήταν οι περισσότεροι πολίτες) και τα ασθενέστερα κοινωνικά στρώματα των πόλεων ζουν σε άθλιες συνθήκες.
5) ΠΡΟΟΔΟΣ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ (έχει αρχίσει από τον 17ο αιώνα και απελευθερώνει τον κόσμο από τις προλήψεις του Μεσαίωνα) : οι επιστήμονες στηρίζονται στη λογική και προσπαθούν να ανακαλύψουν φυσικούς νόμους που έχουν εφαρμογή και στην κοινωνία π.χ. :
• Ο Φράνσις Μπέικον ή Βάκων : « Κάθε επιστημονική θέση για να γίνει αποδεκτή, πρέπει να επιβεβαιώνεται από πείραμα»
• Ο Ρενέ Ντεκάρτ ή Καρτέσιος : « Μόνο αν αμφιβάλλουμε συνέχεια οδηγούμαστε στην αληθινή γνώση»
• Ο Τζων Λοκ : Οι άνθρωποι έχουν φυσικά δικαιώματα που δεν πρέπει να παραβιάζονται (ζωή, ελευθερία, περιουσία)
• Ο Ισαάκ Νιούτον ή Νεύτωνας : Αφού διατύπωσε το νόμο της παγκόσμιας έλξης με τη βοήθεια της επαγωγικής μεθόδου (από το ειδικό στο γενικό) είπε ότι « Το σύμπαν λειτουργεί με φυσικούς νόμους».
Το κίνημα του Διαφωτισμού
Τί ονομάζουμε Διαφωτισμό;
Διαφωτισμό ονομάζουμε το κίνημα που πρωτοεμφανίστηκε στην Αγγλία στο τέλος του 17ου αιώνα, κορυφώθηκε στη Γαλλία τον 18ο αιώνα και εξαπλώθηκε μέσα και έξω από την Ευρώπη.
Ποιες ήταν οι κοινές απόψεις των Διαφωτιστών;
α) απόρριψη κάθε αυθεντίας
β) κριτική σε κάθε γνώση
γ) «μόνο η λογική μπορεί να ερμηνεύσει με ασφάλεια τον κόσμο»
δ) «ο άνθρωπος μπορεί να προοδεύει διαρκώς»
Ποιοι ήταν οι κορυφαίοι διαφωτιστές ή φιλόσοφοι;
Ο Ρουσό, ο Βολτέρος, ο Ντιντερό, ο Μοντεσκιέ, ο Ντ’Αλαμπέρ και άλλοι.
Είχε ο Διαφωτισμός σχέση με την πολιτική;
Ο Διαφωτισμός ήταν κίνημα βαθύτατα πολιτικό, καθώς τον χρησιμοποίησε η ανερχόμενη αστική τάξη για να διεκδικήσει συμμετοχή στην εξουσία.
Τί πίστευε ο Διαφωτισμός για τα φυσικά δικαιώματα;
Τα φυσικά δικαιώματα προβλήθηκαν τόσο από τους Διαφωτιστές, όσο και από την αστική τάξη. Για τους Διαφωτιστές όλοι οι άνθρωποι έχουν δικαίωμα ζωής, ιδιοκτησίας (σε αυτό επέμενε και η αστική τάξη), ισότητας απέναντι στο νόμο, ελευθερίας σκέψης και έκφρασης. Κανείς δε μπορεί να τους τα αφαιρέσει.
Τί λέει η θεωρία του «κοινωνικού συμβολαίου» που διατύπωσε ο Λοκ;
Τα άτομα δέχτηκαν να παραχωρήσουν ορισμένες από τις ελευθερίες τους προκειμένου να συμβιώσουν. Έτσι έγινε μια συμφωνία, ένα κοινωνικό συμβόλαιο μεταξύ των πολιτών και του κράτους. Αν το κράτος παραβεί τους όρους του συμβολαίου και γίνει τυραννικό, τότε οι άνθρωποι μπορούν να αντισταθούν, δηλαδή να επαναστατήσουν.
Ποιες ήταν οι πολιτικές απόψεις του Ρουσό;
Ο Ρουσό υποστήριζε πως η πολιτική εξουσία πρέπει να βρίσκεται στα χέρια του λαού και όχι κάποιου ηγεμόνα. Επίσης μίλησε για τη γενική βούληση (τη σύνθεση των ατομικών βουλήσεων, που εκφράζει το κοινό συμφέρον). Η γενική βούληση εκφράζεται με τη συμμετοχή του λαού στην εξουσία.
Τί είναι η διάκριση των εξουσιών που εξέφρασε ο Μοντεσκιέ;
Ο Μοντεσκιέ είπε πως η εξουσία δεν πρέπει να ασκείται από έναν άνθρωπο. Η εκτελεστική (η εφαρμογή των νόμων) πρέπει να ασκείται από την κυβέρνηση, η νομοθετική εξουσία (η δημιουργία νόμων) πρέπει να ασκείται από τη βουλή και η δικαστική εξουσία (ο έλεγχος για την τήρηση των νόμων) από τα δικαστήρια. Έτσι δε θα συγκεντρώνεται η εξουσία στα χέρια ενός ανθρώπου που θα μπορεί να την καταχραστεί.
Εφαρμόστηκαν οι πολιτικές απόψεις του Διαφωτισμού;
Ορισμένοι μονάρχες εφάρμοσαν κάποιες από τις ιδέες του Διαφωτισμού (π.χ. περιορισμός της εξουσίας των ανώτερων τάξεων, λήψη κοινωνικών μέτρων, φροντίδα για τα Γράμματα και τις Τέχνες) προκειμένου να ισχυροποιηθούν στην εξουσία. Το πολίτευμα στις χώρες αυτές δεν ονομαζόταν πια απόλυτη μοναρχία, αλλά φωτισμένη δεσποτεία. Κάποιοι από τους μονάρχες που την εφάρμοσαν ήταν ο Φρειδερίκος Β’ της Πρωσίας, η Μαρία Θηρεσία της Αυστρίας και ο γιός της Ιωσήφ, καθώς και η Αικατερίνη η Β’ της Ρωσίας. Η επίδραση των απόψεων του Διαφωτισμού θα φανεί όμως κυρίως στην αμερικανική και τη γαλλική επανάσταση που θα ξεσπάσουν αργότερα.
Ποια ήταν η θέση του Διαφωτισμού για τη θρησκεία;
Οι περισσότεροι Διαφωτιστές ήταν ντεϊστές και κάποιοι άλλοι άθεοι. Έκαναν αυστηρή κριτική στην καθολική εκκλησία και ζητούσαν ανεξιθρησκία.
Ποια ήταν η θέση του Διαφωτισμού για την εκπαίδευση;
Η εκπαίδευση για τους Διαφωτιστές ήταν ένα μέσο για την πρόοδο του ανθρώπου. Ο Ρουσό στο έργο του «Αιμίλιος» υποστήριξε ότι ο δάσκαλος δεν πρέπει να λειτουργεί ως αυθεντία, αλλά πρέπει να θέτει ερωτήματα στον μαθητή προκειμένου αυτός να ανακαλύψει την απάντηση.
Ποια ήταν η θέση του Διαφωτισμού για την οικονομία;
Μερικοί Γάλλοι οικονομολόγοι υποστήριξαν τη φυσιοκρατία (η οικονομία θα πρέπει να αφεθεί να λειτουργήσει «φυσικά» χωρίς να παρεμβαίνει το κράτος). Αυτοί ονομάστηκαν φυσιοκράτες. Κύριος εκπρόσωπός τους ήταν ο Γάλλος οικονομολόγος Κενέ. Στην Αγγλία αναπτύχθηκε ο οικονομικός φιλελευθερισμός από τον Άνταμ Σμίθ (το κράτος δεν πρέπει να παρεμβαίνει παρά ελάχιστα στην οικονομία).
Τί ήταν η Εγκυκλοπαίδεια;
Ήταν ένα συλλογικό έργο 33 τόμων, όπου οι Διαφωτιστές παρουσίασαν όλες τις νέες ιδέες τους. Πρωτεργάτες της ήταν οι Γάλλοι Ντιντερό και Ντ’Αλαμπέρ.
Σε ποιες κοινωνικές ομάδες διαδόθηκαν οι ιδέες του Διαφωτισμού;
Αρχικά στα ανώτερα μορφωμένα στρώματα, αργότερα όμως και στον απλό λαό μέσα από εκλαϊκευμένα βιβλία.
1) μεγάλη αύξηση του πληθυσμού που οδήγησε στην ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ, δηλαδή :
• δημιουργούνται μεγάλα αγροκτήματα
• εφαρμόζονται νέες μέθοδοι καλλιέργειας
• τα μηχανήματα χρησιμοποιούνται περισσότερο
2) ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΜΠΟΡΙΟΥ (τόσο ανάμεσα στην Ευρώπη, την Αφρική και την Αμερική : «τριγωνικό εμπόριο», όσο και μέσα στην Ευρώπη)
3) ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ, δηλαδή δημιουργία εργοστασίων στις πόλεις, που κάνουν την εμφάνισή τους αρχικά στη Μ. Βρετανία γύρω στα 1750-1780: Αιτίες :
• απόκτηση πολλών χρημάτων από τους Ευρωπαίους επιχειρηματίες μέσω του εμπορίου, που στη συνέχεια τα επενδύουν σε εργοστάσια.
• πολλοί αγρότες έχασαν τη δουλειά τους (που τώρα την έκαναν τα μηχανήματα) και πήγαν στις πόλεις για να βρουν νέες δουλειές.
4) ΜΕΓΑΛΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ :
• Ενισχύεται η αστική τάξη (βιομήχανοι, τραπεζίτες, μεγαλέμποροι)
• Οι αριστοκράτες αμύνονται για να διαφυλάξουν τα προνόμιά τους (Εξαίρεση η Αγγλία, όπου οι αριστοκράτες ασχολούνται και με το εμπόριο ή τις τράπεζες και τη βιομηχανία)
• Οι αγρότες (που ήταν οι περισσότεροι πολίτες) και τα ασθενέστερα κοινωνικά στρώματα των πόλεων ζουν σε άθλιες συνθήκες.
5) ΠΡΟΟΔΟΣ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ (έχει αρχίσει από τον 17ο αιώνα και απελευθερώνει τον κόσμο από τις προλήψεις του Μεσαίωνα) : οι επιστήμονες στηρίζονται στη λογική και προσπαθούν να ανακαλύψουν φυσικούς νόμους που έχουν εφαρμογή και στην κοινωνία π.χ. :
• Ο Φράνσις Μπέικον ή Βάκων : « Κάθε επιστημονική θέση για να γίνει αποδεκτή, πρέπει να επιβεβαιώνεται από πείραμα»
• Ο Ρενέ Ντεκάρτ ή Καρτέσιος : « Μόνο αν αμφιβάλλουμε συνέχεια οδηγούμαστε στην αληθινή γνώση»
• Ο Τζων Λοκ : Οι άνθρωποι έχουν φυσικά δικαιώματα που δεν πρέπει να παραβιάζονται (ζωή, ελευθερία, περιουσία)
• Ο Ισαάκ Νιούτον ή Νεύτωνας : Αφού διατύπωσε το νόμο της παγκόσμιας έλξης με τη βοήθεια της επαγωγικής μεθόδου (από το ειδικό στο γενικό) είπε ότι « Το σύμπαν λειτουργεί με φυσικούς νόμους».
Το κίνημα του Διαφωτισμού
Τί ονομάζουμε Διαφωτισμό;
Διαφωτισμό ονομάζουμε το κίνημα που πρωτοεμφανίστηκε στην Αγγλία στο τέλος του 17ου αιώνα, κορυφώθηκε στη Γαλλία τον 18ο αιώνα και εξαπλώθηκε μέσα και έξω από την Ευρώπη.
Ποιες ήταν οι κοινές απόψεις των Διαφωτιστών;
α) απόρριψη κάθε αυθεντίας
β) κριτική σε κάθε γνώση
γ) «μόνο η λογική μπορεί να ερμηνεύσει με ασφάλεια τον κόσμο»
δ) «ο άνθρωπος μπορεί να προοδεύει διαρκώς»
Ποιοι ήταν οι κορυφαίοι διαφωτιστές ή φιλόσοφοι;
Ο Ρουσό, ο Βολτέρος, ο Ντιντερό, ο Μοντεσκιέ, ο Ντ’Αλαμπέρ και άλλοι.
Είχε ο Διαφωτισμός σχέση με την πολιτική;
Ο Διαφωτισμός ήταν κίνημα βαθύτατα πολιτικό, καθώς τον χρησιμοποίησε η ανερχόμενη αστική τάξη για να διεκδικήσει συμμετοχή στην εξουσία.
Τί πίστευε ο Διαφωτισμός για τα φυσικά δικαιώματα;
Τα φυσικά δικαιώματα προβλήθηκαν τόσο από τους Διαφωτιστές, όσο και από την αστική τάξη. Για τους Διαφωτιστές όλοι οι άνθρωποι έχουν δικαίωμα ζωής, ιδιοκτησίας (σε αυτό επέμενε και η αστική τάξη), ισότητας απέναντι στο νόμο, ελευθερίας σκέψης και έκφρασης. Κανείς δε μπορεί να τους τα αφαιρέσει.
Τί λέει η θεωρία του «κοινωνικού συμβολαίου» που διατύπωσε ο Λοκ;
Τα άτομα δέχτηκαν να παραχωρήσουν ορισμένες από τις ελευθερίες τους προκειμένου να συμβιώσουν. Έτσι έγινε μια συμφωνία, ένα κοινωνικό συμβόλαιο μεταξύ των πολιτών και του κράτους. Αν το κράτος παραβεί τους όρους του συμβολαίου και γίνει τυραννικό, τότε οι άνθρωποι μπορούν να αντισταθούν, δηλαδή να επαναστατήσουν.
Ποιες ήταν οι πολιτικές απόψεις του Ρουσό;
Ο Ρουσό υποστήριζε πως η πολιτική εξουσία πρέπει να βρίσκεται στα χέρια του λαού και όχι κάποιου ηγεμόνα. Επίσης μίλησε για τη γενική βούληση (τη σύνθεση των ατομικών βουλήσεων, που εκφράζει το κοινό συμφέρον). Η γενική βούληση εκφράζεται με τη συμμετοχή του λαού στην εξουσία.
Τί είναι η διάκριση των εξουσιών που εξέφρασε ο Μοντεσκιέ;
Ο Μοντεσκιέ είπε πως η εξουσία δεν πρέπει να ασκείται από έναν άνθρωπο. Η εκτελεστική (η εφαρμογή των νόμων) πρέπει να ασκείται από την κυβέρνηση, η νομοθετική εξουσία (η δημιουργία νόμων) πρέπει να ασκείται από τη βουλή και η δικαστική εξουσία (ο έλεγχος για την τήρηση των νόμων) από τα δικαστήρια. Έτσι δε θα συγκεντρώνεται η εξουσία στα χέρια ενός ανθρώπου που θα μπορεί να την καταχραστεί.
Εφαρμόστηκαν οι πολιτικές απόψεις του Διαφωτισμού;
Ορισμένοι μονάρχες εφάρμοσαν κάποιες από τις ιδέες του Διαφωτισμού (π.χ. περιορισμός της εξουσίας των ανώτερων τάξεων, λήψη κοινωνικών μέτρων, φροντίδα για τα Γράμματα και τις Τέχνες) προκειμένου να ισχυροποιηθούν στην εξουσία. Το πολίτευμα στις χώρες αυτές δεν ονομαζόταν πια απόλυτη μοναρχία, αλλά φωτισμένη δεσποτεία. Κάποιοι από τους μονάρχες που την εφάρμοσαν ήταν ο Φρειδερίκος Β’ της Πρωσίας, η Μαρία Θηρεσία της Αυστρίας και ο γιός της Ιωσήφ, καθώς και η Αικατερίνη η Β’ της Ρωσίας. Η επίδραση των απόψεων του Διαφωτισμού θα φανεί όμως κυρίως στην αμερικανική και τη γαλλική επανάσταση που θα ξεσπάσουν αργότερα.
Ποια ήταν η θέση του Διαφωτισμού για τη θρησκεία;
Οι περισσότεροι Διαφωτιστές ήταν ντεϊστές και κάποιοι άλλοι άθεοι. Έκαναν αυστηρή κριτική στην καθολική εκκλησία και ζητούσαν ανεξιθρησκία.
Ποια ήταν η θέση του Διαφωτισμού για την εκπαίδευση;
Η εκπαίδευση για τους Διαφωτιστές ήταν ένα μέσο για την πρόοδο του ανθρώπου. Ο Ρουσό στο έργο του «Αιμίλιος» υποστήριξε ότι ο δάσκαλος δεν πρέπει να λειτουργεί ως αυθεντία, αλλά πρέπει να θέτει ερωτήματα στον μαθητή προκειμένου αυτός να ανακαλύψει την απάντηση.
Ποια ήταν η θέση του Διαφωτισμού για την οικονομία;
Μερικοί Γάλλοι οικονομολόγοι υποστήριξαν τη φυσιοκρατία (η οικονομία θα πρέπει να αφεθεί να λειτουργήσει «φυσικά» χωρίς να παρεμβαίνει το κράτος). Αυτοί ονομάστηκαν φυσιοκράτες. Κύριος εκπρόσωπός τους ήταν ο Γάλλος οικονομολόγος Κενέ. Στην Αγγλία αναπτύχθηκε ο οικονομικός φιλελευθερισμός από τον Άνταμ Σμίθ (το κράτος δεν πρέπει να παρεμβαίνει παρά ελάχιστα στην οικονομία).
Τί ήταν η Εγκυκλοπαίδεια;
Ήταν ένα συλλογικό έργο 33 τόμων, όπου οι Διαφωτιστές παρουσίασαν όλες τις νέες ιδέες τους. Πρωτεργάτες της ήταν οι Γάλλοι Ντιντερό και Ντ’Αλαμπέρ.
Σε ποιες κοινωνικές ομάδες διαδόθηκαν οι ιδέες του Διαφωτισμού;
Αρχικά στα ανώτερα μορφωμένα στρώματα, αργότερα όμως και στον απλό λαό μέσα από εκλαϊκευμένα βιβλία.
Επιμέλεια : Νίκος Μελιγκώνης
Το εξώφυλλο της "Εγκυκλοπαίδειας"
Καρικατούρα
του 18ου αιώνα που αναπαριστά την τρίτη τάξη στην Γαλλία σε πλήρη
εκμετάλλευση, να έχει στους ώμους της τις υπόλοιπες δύο τάξεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου