Ιστορία Γ' Γυμνασίου : Ενότητα 32 : Η Ελλάδα στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο – Ο Εθνικός Διχασμός

Ο Α’ Παγκόσμιος πόλεμος δίχασε την ελληνική ηγεσία και κοινωνία.

Η θέση του Βενιζέλου : Θεωρούσε ότι η Αντάντ θα επικρατούσε στον πόλεμο και επιθυμούσε η Ελλάδα να μπει στον πόλεμο στο πλευρό της                                                                                        α) για να διαφυλάξει τα κέρδη της από τους Βαλκανικούς πολέμους και                                           β) για να διευρύνει τα σύνορά της.                                                                                                      Με την άποψη αυτή συμφωνούσαν                                                                                                        1) μεγάλα τμήματα του απλού λαού που εμπνέονταν από τη Μεγάλη Ιδέα και                                 2) κυρίως οι μεγαλοαστοί (ειδικά του εξωτερικού) που πίστευαν στην ανάγκη δημιουργίας μιας μεγάλης και ισχυρής Ελλάδας.

Η θέση του Κωνσταντίνου : Ήθελε την Ελλάδα σύμμαχο των Κεντρικών Δυνάμεων. Επειδή, όμως, η Οθωμανική Αυτοκρατορία και η Βουλγαρία είχαν ταχθεί με το μέρος των Γερμανών, ο Κωνσταντίνος υποστήριζε σε συνεννόηση με τον Γερμανό αυτοκράτορα, τη «διαρκή ουδετερότητα», επειδή έτσι θα προστατευόταν από τον πόλεμο.                                                                                                                                                                Με την άποψη αυτή συμφωνούσαν :                                                                                                     1) οι μικροαστοί που είχαν φοβηθεί από την προοπτική ένταξης στο ελληνικό κράτος του ισχυρού εξωελλαδικού ελληνικού κεφαλαίου, το οποίο δε θα μπορούσαν να ανταγωνιστούν και                                                                                                                                                           2) τμήματα του λαού που είχαν κουραστεί να πολεμούν από την εποχή των Βαλκανικών πολέμων.

Η σύγκρουση Βενιζέλου – Κωνσταντίνου

Η Αντάντ επιχείρησε να καταλάβει τα Δαρδανέλια (Φλεβάρης 1915)… Ο Βενιζέλος έκρινε πως έπρεπε η Ελλάδα να μπει στον πόλεμο στο πλευρό της… Ο Κωνσταντίνος αρνήθηκε… Ο Βενιζέλος παραιτήθηκε από πρωθυπουργός… Έγιναν εκλογές (Μάης 1915) όπου ο Βενιζέλος βγήκε νικητής… Ο Βενιζέλος κήρυξε επιστράτευση… Ο βασιλιάς διαφώνησε για 2^η φορά…. Ο Βενιζέλος παραιτήθηκε για 2^η φορά… Έγιναν νέες εκλογές (Δεκέμβριος 1915) στις οποίες οι Φιλελεύθεροι απείχαν…. Βγήκε νέα κυβέρνηση απόλυτα πιστή στα Ανάκτορα.

Η εμπλοκή της Ελλάδας στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο

• Τον Οκτώβρη του 1915 η Αντάντ για να αντιμετωπίσει τη γερμανική επιρροή στα Βαλκάνια (Βουλγαρία, Οθωμανική Αυτοκρατορία) αποβίβασε στρατεύματα στη Θεσσαλονίκη.
• Η Σερβία δέχτηκε επίθεση από τη Βουλγαρία και κατέρρευσε. Τα σερβικά στρατεύματα μεταφέρθηκαν στη Μακεδονία.
• Το Μάιο του 1916, γερμανικά και βουλγαρικά στρατεύματα εισέβαλαν στην Ανατολική Μακεδονία.
• Οι ελληνικές δυνάμεις δε μπήκαν στον πόλεμο, ακολουθώντας εντολές του Κωνσταντίνου. Έτσι το Δ’ Σώμα Στρατού διατάχθηκε να παραδοθεί χωρίς να αντισταθεί, αιχμαλωτίστηκε και μεταφέρθηκε στη Γερμανία.

Οι Επίστρατοι και το κίνημα της Εθνικής Άμυνας.

• Τον Ιούνιο του 1916, η Αντάντ απαίτησε από τον Κωνσταντίνο τον αφοπλισμό των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων.
• Ο Κωνσταντίνος δέχτηκε και έδωσε διαταγή όσοι έφεδροι απολύονται να οργανώνονται σε συνδέσμους. Έτσι δημιουργήθηκαν οι Επίστρατοι (φιλοβασιλική παραστρατιωτική οργάνωση με σχεδόν 200.000 μέλη)

• Ταυτόχρονα, οι βενιζελικοί δημιούργησαν στη Μακεδονία μια οργάνωση, την Εθνική Άμυνα και στις 17 Αυγούστου πραγματοποίησαν κίνημα στη Θεσσαλονίκη, ζητώντας τη συμμετοχή της Ελλάδας στον πόλεμο, στο πλευρό της Αντάντ.

Η Προσωρινή Κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης

Ο Βενιζέλος εγκατέστησε Προσωρινή Κυβέρνηση στη Θεσσαλονίκη και διέταξε επιστράτευση για να πολεμήσει ο ελληνικός στρατός στο πλευρό της Αντάντ.

Ο ΕΘΝΙΚΟΣ ΔΙΧΑΣΜΟΣ

Έτσι ονομάζεται η πολιτική κρίση που ξεκίνησε στην Ελλάδα το Φλεβάρη του 1915 με διαφωνία ανάμεσα στον πρωθυπουργό Βενιζέλο και το βασιλιά Κωνσταντίνο. Η ένταση συνεχώς κλιμακωνόταν κι έφτασε στο να διαμορφωθούν στην Ελλάδα δύο κυβερνήσεις, μια στην Αθήνα και μια στη Θεσσαλονίκη (καλοκαίρι του 1916). Πρόκειται ουσιαστικά για την πρώτη εμφύλια σύγκρουση στην Ελλάδα του 20^ου αιώνα.

Η δυναμική επέμβαση της Αντάντ και η έξωση του Κωνσταντίνου.

• Η Αντάντ επιδίωξε να καταλάβει την Αθήνα. Τα συμμαχικά στρατεύματα αποβιβάστηκαν στον Πειραιά, αλλά καθώς κινήθηκαν προς την Αθήνα αποκρούστηκαν από δυνάμεις Επιστράτων.
• Το Νοέμβρη του 1916, το «κράτος των Αθηνών» εξαπέλυσε διώξεις εναντίον των βενιζελικών (35 νεκροί).
• Η Αντάντ κατέλαβε τον Πειραιά και απέκλεισε τη «βασιλική Ελλάδα», ζητώντας απομάκρυνση του Κωνσταντίνου από τον θρόνο.
• Ο Κωνσταντίνος, χωρίς να παραιτηθεί, εγκατέλειψε τη χώρα στις 2/15 Ιουνίου του 1917. Στον θρόνο άφησε τον γιό του Αλέξανδρο.

Η ανάληψη εξουσίας από τον Βενιζέλο.

Ο Βενιζέλος ήρθε στην Αθήνα και

1. η νέα κυβέρνηση κήρυξε τον πόλεμο στις Κεντρικές Δυνάμεις. Τα ελληνικά στρατεύματα πήραν μέρος σε μάχες στη Μακεδονία κατά το 1918.
2. Ο Βενιζέλος επανέφερε τη Βουλή που είχε εκλεγεί τον Μάιο του 1915. Αυτή η βουλή, λόγω της «νεκρανάστασής» της ονομάστηκε «Βουλή των Λαζάρων».
3. Χιλιάδες φιλοβασιλικοί δημόσιοι υπάλληλοι και στρατιωτικοί απολύθηκαν (ανάμεσα σε αυτούς και πολλά στελέχη της φιλοβασιλικής παράταξης, που εξορίστηκαν στην Κορσική).

Επιμέλεια : Νίκος Μελιγκώνης