Κείμενα Γ' Γυμνασίου : Ελεύθεροι Πολιορκημένοι (Διονύσιος Σολωμός)

ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

Διονύσιος Σολωμός

ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ (βιογραφικά στοιχεία και όλα τα έργα του)

ΜΕΛΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΠΟΙΗΣΗ : ΑΚΡΑ ΤΟΥ ΤΑΦΟΥ (ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ)
τραγούδι : Νίκος Ξυλούρης



ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ - Διονύσιος Σολωμός (απόσπασμα σχολικού βιβλίου)

I Άκρα του τάφου σιωπή στον κάμπο βασιλεύει· λαλεί πουλί, παίρνει σπυρί, κι η μάνα το ζηλεύει. Τα μάτια η πείνα εμαύρισε· στα μάτια η μάνα μνέει· στέκει ο Σουλιώτης ο καλός παράμερα καί κλαίει: «Έρμο τουφέκι σκοτεινό, τι σ’ έχω γω στο χέρι; οπού συ μού ΄γινες βαρύ κι ο Αγαρηνός το ξέρει». II Ο Απρίλης με τον Έρωτα χορεύουν καί γελούνε, κι όσ’ άνθια βγαίνουν και καρποί τόσ’ άρματα σε κλειούνε. ................................................................................ Λευκό βουνάκι πρόβατα κινούμενο βελάζει, και μες στη θάλασσα βαθιά ξαναπετιέται πάλι, π’ ολονυχτίς εσύσμιξε με τ’ ουρανού τα κάλλη. Και μες στης λίμνης τα νερά, όπ’ έφθασε μ’ ασπούδα, έπαιξε με τον ίσκιο της γαλάζια πεταλούδα, που ευώδιασε τον ύπνο της μεσα στον άγριο κρίνο· το σκουληκάκι βρίσκεται σ’ ώρα γλυκειά κι εκείνο. Μάγεμα η φύσις κι όνειρο στην ομορφιά και χάρη· η μαύρη πέτρα ολόχρυση καί το ξερό χορτάρι. Με χίλιες βρύσες χύνεται, με χίλιες γλώσσες κρένει: «Όποιος πεθάνει σήμερα χίλιες φορές πεθαίνει». ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ Ο Σολωμός έγραψε το Β΄ Σχεδίασμα των «Ελεύθερων Πολιορκημένων» του στην Κέρκυρα στα χρόνια μεταξύ 1833 – 1844. Το σχεδίασμα αυτό αποτελείται από εξήντα ένα συνολικά αποσπάσματα, γραμμένα σε δεκαπεντασύλλαβο στίχο και ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία. Το ύφος του είναι περισσότερο αφηγηματικό. Θα πρέπει να αναφέρουμε ότι τα πεζά που υπάρχουν στα αποσπάσματα, τόσο του Β΄ Σχεδιάσματος όσο και του Γ΄ Σχεδιάσματος, είναι σχέδια του Σολωμού στα ιταλικά, τα οποία μεταφράστηκαν και εντάχθηκαν στο κείμενο από τον Ιάκωβο Πολυλά. Υπάρχουν επίσης και κάποια άλλα πεζά κείμενα, τα οποία έγραψε ο Πολυλάς για να βοηθήσει στην κατανόηση του κάθε αποσπάσματος. Το θέμα των «Ελεύθερων Πολιορκημένων» είναι ο ηρωικός αγώνας των Μεσολογγιτών κατά τη δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου (1825-1826). Η αριθμητική και στρατιωτική υπεροχή των Τούρκων, οι συχνές επιθέσεις καθώς και η έλλειψη τροφίμων ανάγκασαν τους αγωνιστές του Μεσολογγίου να πραγματοποιήσουν την ηρωική έξοδο το βράδυ της 10ης προς την 11η Απριλίου 1826, την Κυριακή των Βαΐων. Ο Σολωμός εμπνεόμενος από το ιστορικό αυτό γεγονός ανάγεται στον αγώνα του ανθρώπου για την ηθική, την εσωτερική του ελευθερία.   ΔΟΜΗ Το κάθε απόσπασμα αποτελεί και ιδιαίτερη ενότητα. Απόσπασμα 1: Η πείνα και η στέρηση έχουν εξασθενήσει σωματικά τους πολιορκημένους. Απόσπασμα 2: Η ομορφιά της φύσης την άνοιξη μεγαλώνει την αγάπη για τη ζωή. ΑΝΑΛΥΣΗ – ΕΡΜΗΝΕΙΑ Απόσπασμα 1: Το Β΄ Σχεδίασμα αρχίζει με την απόλυτη, τη νεκρική σιωπή που επικρατεί στον κάμπο. Παντού βασιλεύει η ερημιά και ο θάνατος. Μόνο ένα πουλί κελαηδάει, καθώς έχει βρει ένα σπόρο για να φάει, ενώ η μάνα ζηλεύει που δεν μπορεί να βρει τίποτα για να ταΐσει τα παιδιά της. Τα μάτια των πολιορκημένων έχουν μαυρίσει από την πείνα και τη στέρηση. Σ’ αυτά, που είναι το πιο πολύτιμο αγαθό του ανθρώπου, ορκίζεται η μάνα. Στη συνέχεια ένας Σουλιώτης πολεμιστής, εξαντλημένος κι αυτός από την πείνα, στέκεται κάπου παράμερα και κλαίει. Απευθύνεται στο τουφέκι του και του εκφράζει την αδυναμία του. Το τουφέκι έχει γίνει άχρηστο στα χέρια του, καθώς η πείνα τού έχει πάρει όλες τις δυνάμεις του και δεν μπορεί τώρα να το σηκώσει και να το χρησιμοποιήσει. Περισσότερο όμως ενοχλεί τον αγωνιστή το γεγονός ότι ο εχθρός γνωρίζει αυτή του την αδυναμία.    Απόσπασμα 2: Το απόσπασμα αυτό έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το απόσπασμα 1. Εδώ παρουσιάζεται η φύση στην ομορφότερή της ώρα, την άνοιξη. Την άνοιξη όλα ανανεώνονται, η ομορφιά της φύσης κατακλύζει τα πάντα, ενώ παντού επικρατεί η εύθυμη διάθεση, η χαρά και το κέφι. Μπροστά σ’ αυτό το θαύμα της αναγέννησης της φύσης, η αγάπη των πολιορκημένων για τη ζωή γίνεται μεγαλύτερη, ενώ η ιδέα του θανάτου βαριά και ασήκωτη. Πολύ χαρακτηριστικά λέει ο ποιητής στο πεζό κείμενο των στοχασμών του που προηγείται: «Η ωραιότης της φύσης, που τους περιτριγυρίζει, αυξαίνει εις τους εχθρούς την ανυπομονησία να πάρουν τη χαριτωμένη γη, και εις τους πολιορκημένους τον πόνο ότι θα τη χάσουν». Η φύση λοιπόν, μ’ αυτή την ανοιξιάτικη έκρηξη ομορφιάς της, γίνεται ένας «πειρασμός», μια πρόκληση που δελεάζει τους πολιορκημένους, καθώς τους καλεί στη ζωή. Είναι φυσικό οι πολιορκημένοι, που αισθάνονται το θάνατο πολύ κοντά τους, να απελπίζονται και να λυπούνται ακόμη περισσότερο, όταν βλέπουν γύρω τους τη φύση στολισμένη με όλες τις ομορφιές της, όπως είναι την άνοιξη. Διότι ο θάνατος σε μια τέτοια εποχή πολλαπλασιάζεται και είναι σαν να πεθαίνει ο άνθρωπος όχι μια αλλά χίλιες φορές. `Ετσι, η ψυχή τρέμει και για μια στιγμή παρασύρεται από την ομορφιά και τη γλύκα της ζωής, με κίνδυνο να ξεχάσει το χρέος προς την πατρίδα.  Ο ΤΙΤΛΟΣ Ο τίτλος αυτός αντανακλά με απίστευτη ακρίβεια τις βασικές ιδέες, αρχές και αξίες που προβάλλονται στο περιεχόμενο των στίχων. Καταρχάς, μπορεί εύκολα κανείς να διακρίνει το παιχνίδι με τις λέξεις, την αντίθεση που προκύπτει. Η αντίφαση χαρακτηρίζει τους "ελεύθερους πολιορκημένους".Συχνά, συναντάμε να συγκρούεται η σωματική δύναμη του εχθρού με την ψυχική δύναμη των πολιορκημένων, η ομορφιά της φύσης, η οποία βρίσκεται στην καλύτερη στιγμή της με την τραγική κατάσταση στην οποία βρίσκονται, το μικρό μέγεθος του τόπου με το μεγαλείο της θυσίας κ.α.Οι Μεσολογγίτες βρίσκονταν υπό την ασφυκτική πολιορκία του εχθρού, παρ' όλα αυτά κατάφεραν να φτάσουν στην ελευθερία. Ελεύθεροι δεν έγιναν πολεμώντας τον εχθρό αλλά καταπολεμώντας άλλες δυνάμεις, πολύ πιο ισχυρές, οι οποίες πίεζαν τους πολιορκημένους από όλα τα επίπεδα. Οι κάτοικοι στο Μεσολόγγι, μπορεί να πολιορκούνταν στο σώμα, στην επιφάνεια, να ήταν υποδουλωμένοι στον εχθρό αλλά η ψυχή τους, το πνεύμα τους ήταν ελεύθερο, απαλλαγμένο από κάθε είδους πολιορκία.Ο ποιητής πιστεύει στην αιωνιότητα της ψυχής. Εκείνη των πολιορκημένων θα είναι πάντα ελεύθερη χάρη στις μεγάλες θυσίες τους. Οι πολιορκημένοι, προκειμένου να κατακτήσουν την ηθική, ατομική, εσωτερική ελευθερία τους, δε δίστασαν να αντιμετωπίσουν το θάνατο κατάματα. Θυσίασαν το σώμα τους, τις αισθήσεις τους, τις όμορφες αναμνήσεις τους στον τόπο αυτό. Αντάλλαξαν την ίδια τους τη ζωή με την απελευθέρωσή τους.Γι' αυτό και ο ποιητής τούς ονομάζει ελεύθερους, αναγνωρίζοντας τη θυσία τους, διακρίνοντας τη σωματική από την ηθική ελευθερία. πηγή : http://b1lykeiou.blogspot.com/2007/11/blog-post_6961.html