Σκαπανεύς: Αρχαία Α' Γυμνασίου : ΕΝΟΤΗΤΑ 7

ΕΝΟΤΗΤΑ 7

Μετάφραση

Όταν έφτασε ο Αλέξανδρος στο Γόρδιον, τον κατέλαβε πόθος να δει την άμαξα του Γορδίου και το δεσμό του ζυγού της άμαξας. Και μεταξύ άλλων και αυτό λεγόταν για την άμαξα, ότι δηλαδή, όποιος λύσει το δεσμό του ζυγού της άμαξας, αυτός ήταν ορισμένο από τη μοίρα να εξουσιάσει την Ασία. Και ο δεσμός ήταν από φλούδα κρανιάς και σε αυτόν δε φαινόταν ούτε τέλος ούτε αρχή. Ο Αλέξανδρος, επειδή αδυνατούσε να βρει τη λύση του δεσμού, αλλά δεν ήθελε να τον αφήσει άλυτο, γιατί φοβόταν μήπως αυτό προκαλέσει αναταραχή στο πλήθος, αφού χτύπησε με το ξίφος του, έκοψε το δεσμό και είπε ότι λύθηκε. Απομακρύνθηκε, λοιπόν, από την άμαξα ο ίδιος και οι σύντροφοί του με την ιδέα ότι ο χρησμός για τη λύση του δεσμού είχε εκπληρωθεί. Και πράγματι τη νύχτα εκείνη βροντές και λάμψη από τον ουρανό έδωσαν σημείο επιδοκιμασίας• γι’ αυτό το λόγο ο Αλέξανδρος την επόμενη μέρα πρόσφερε θυσία στους θεούς που του φανέρωσαν τα σημάδια και τον τρόπο λύσης του δεσμού.

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΦΩΝΗΣ

Να δούμε πρώτα τι γίνεται με τα νέα ελληνικά.

Έστω ότι έχουμε στον ενεστώτα το ρήμα λύνω. Στον παρατατικό λέμε έλυνα.

Για να σχηματίσουμε τον παρατατικό προσθέσαμε στην αρχή του θέματος ένα -ε- .

Αυτό γίνεται σχεδόν σ' όλα τα ρήματα που αρχίζουν από σύμφωνο, π.χ. γράφω > έγραφα, δένω > έδενα, τρέχω > έτρεχα κ.τ.λ..

Το ίδιο γίνεται και στα αρχαία. Ας το μελετήσουμε όμως αναλυτικά:

ἔ-λυ-ον

ἔ-λυ-ες

ἔ-λυ-ε

ἐ-λύ-ομεν

ἐ-λύ-ετε

ἔ-λυ-ον

Δες το βίντεο

Για να σχηματίσουμε τον παρατατικό των βαρύτονων, προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ενεστώτα τις καταλήξεις του παρατατικού, δηλαδή, για το ρήμα λύω παίρνουμε το θέμα λυ- και προσθέτουμε την κατάληξη του παρατατικού -ον.

Στην αρχή όμως πρέπει να βάλουμε και την αύξηση, (όπως και στα νέα ελληνικά) η οποία είναι δύο ειδών: συλλαβική και χρονική

Τι είναι η συλλαβική αύξηση;

Συλλαβική αύξηση είναι η προσθήκη στην αρχή του θέματος ενός -ἐ- (Προσοχή! παίρνει ψιλή). Λέγεται συλλαβική επειδή προστίθεται μια νέα συλλαβή.

Πότε βάζουμε συλλαβική αύξηση;

Συλλαβική αύξηση βάζουμε, όταν το ρήμα αρχίζει από σύμφωνο,

π.χ. λύω > ἔλυον, διώκω > ἐδίωκον, φεύγω > ἔφευγον

Στην περίπτωση που το ρήμα αρχίζει από ῥ (π.χ. ῥίπτω), τότε εκτός από το ἐ της αύξησης διπλασιάζεται και το ῥ. Έτσι ο παρατατικός του ῥίπτω γίνεται ἔρριπτον

Τι είναι η χρονική αύξηση;

Χρονική αύξηση είναι η μετατροπή ενός βραχύχρονου φωνήεντος σε μακρόχρονο, παθαίνει δηλαδή έκταση!!!!!!!

Πότε βάζουμε χρονική αύξηση;

Χρονική αύξηση βάζουμε όταν το ρήμα αρχίζει από φωνήεν.

Δηλαδή τι κάνουμε;

Κάνουμε κάποιες αλλαγές σε μερικά φωνήεντα.

Ποιες είναι οι αλλαγές;

Με λίγα λόγια κάποια φωνήεντα αλλάζουν, όπως φαίνεται στη συνέχεια.

			Ενεστώτας		Παρατατικός
ᾰ	>	η	ἀγοράζω	>	ἠγόραζον
αι	>	ῃ	αἰχμαλωτίζω	>	ᾐχμαλώτιζον
αυ	>	αυ	αὐξάνω	>	ηὔξανον
ε	>	η	ἐλπίζω	>	ᾔλπιζον
ει	>	ῃ	εἰκάζω	>	ἤκαζον
ευ	>	ηυ	εὑρίσκω	>	ηὕρικσον
ο	>	ω	ὁρίζω	>	ὥριζον
οι	>	ῳ	οἱκίζω	>	ᾤκιζον
ῠ	>	ῡ	ὑφαίνω	>	ὕφαινον
ῐ	>	ῑ	ἱκετεύω	>	ἱκέτευον

Θα πρέπει να θυμόμαστε κυρίως τις εξής αλλαγές:

α > η

ε > η

ο > ω

ι > υπογεγραμμένη

Υπομονή, ακόμα δεν τελειώσαμε!

Υπάρχουν και οι εξαιρέσεις!!!!!

Η αύξηση στα σύνθετα με πρόθεση

διέ-λυ-ον

διέ-λυ-ες

διέ-λυ-ε

διε-λύ-ομεν

διε-λύ-ετε

διέ-λυ-ον

Δες το βίντεο

Όσα ρήματα είναι σύνθετα με πρόθεση, δεν παίρνουν αύξηση στην αρχή του ρήματος αλλά ανάμεσα

στην πρόθεση και το ρήμα, δηλαδή το ρήμα δια-γράφω, που είναι σύνθετο με την πρόθεση διά,

στον παρατατικό δε θα γίνει ~~ἐ διά γραφον~~ αλλά δι-έ-γραφον. Αυτή η αύξηση λέγεται εσωτερική.

Παρόμοια είναι και τα νέα ελληνικά: Ο παρατατικός του ρήματος δια-γράφω κάνει διέ-γραφα και όχι ε-διά-γραφα!

Η αύξηση στα παρασύνθετα με α' συνθετικό πρόθεση

Το ίδιο συμβαίνει και στα παρασύνθετα.

(Παρασύνθετα είναι τα ρήματα που παράγονται από μια σύνθετη λέξη, π.χ. ἐγ-κώμιον > ἐγκωμιάζω)

Το ρήμα ἐγκωμιάζω δε θα γίνει ~~ἐγκωμίαζον~~ αλλά ἐν-ε-κωμίαζον

Προσοχή:

Η πρόθεση ἐκ μπροστά από φωνήεν γίνεται ἐξ, π.χ.

πέμπω > ἔ-πεμπον, ἐκ-πέμπω > ἐξ-έ-πεμπον

Το ν της πρόθεσης συν που τρέπεται σε διάφορα σύμφωνα (δες θεωρία), επανέρχεται μπροστά από το ἐ- της συλλαβικής αύξησης, π.χ.

γράφω > ἔγραφον, συγγράφω > συν-έ-γραφον

Η αύξηση στα παρασύνθετα με α' συνθετικό που δεν είναι πρόθεση

Τα παρασύνθετα όμως με πρώτο συνθετικό άλλη λέξη εκτός από πρόθεση παίρνουν τη συλλαβική αύξηση στην αρχή, π.χ. φιλό-σοφος > φιλοσοφῶ > ἐφιλοσόφουν, ἄ-δικος > ἀδικῶ > ἠδίκουν

πηγή : http://users.sch.gr/ipap/index.htm

TO ΡΗΜΑ ΕΙΜΙ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟ

ἦ και ἦν

ἦσθα

ἦν

ἦμεν

ἦτε

ἦσαν

Άσκηση (1)

Άσκηση (2)

ΑΟΡΙΣΤΟΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΦΩΝΗΣ

ἔ-λυ-σ-α

ἔ-λυ-σ-ας

ἔ-λυ-σ-ε

ἐ-λύ-σ-αμεν

ἐ-λύ-σ-ατε

ἔ-λυ-σ-αν

Δες το βίντεο

Για να σχηματίσουμε τον αόριστο χρησιμοποιούμε το θέμα έτσι όπως διαμορφώθηκε στο μέλλοντα, (δηλαδή με το -σ- ή -ψ- ή -ξ- ανάμεσα στο θέμα και στην κατάληξη) και προσθέτουμε τις καταλήξεις του αόριστου. Οι καταλήξεις μοιάζουν με εκείνες της νέας ελληνικής.

Προσοχή όμως στην κατάληξη του β' ενικού! (δες που αναβοσβήνει!)

Έχει αύξηση ο αόριστος;

Ο αόριστος έχει αύξηση όπως ο παρατατικός. Όσες αλλαγές έγιναν στον παρατατικό οι ίδιες ισχύουν και για τον αόριστο. Θα έχουμε συνεπώς και συλλαβική και χρονική αύξηση.