ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ (αναθεωρημένη)

 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ 

(αναθεωρημένη από το σχολικό έτος 2024-5 για Β΄Λυκείου 

και 2025-26 για Γ΄Λυκείου)

ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Η λατινική γλώσσα ήταν διάλεκτος των Λατίνων (Λάτιο(Lazio) λέγεται η περιοχή της Ρώμης). Ενώ για όλα τα άλλα οι Ρωμαίοι κράτησαν το όνομα «ρωμαϊκός», για τη γλώσσα τους κράτησαν τον όρο «λατινικά».

Τα Λατινικά μοιάζουν με τα Ελληνικά. Αυτό οφείλεται στους εξής λόγους :

                     i.        Και οι δύο γλώσσες είναι ινδοευρωπαϊκές π.χ. duo-δύο, pater-πατήρ, fero-φέρω κλπ

                   ii.        Μέσω των ελληνικών αποικιών της κεντρικής και νότιας Ιταλίας, αλλά και της Σικελίας (8^ος-7^ος αιώνας π.Χ.), οι Έλληνες δάνεισαν πολιτιστικά και γλωσσικά στοιχεία στους Ρωμαίους.

                  iii.        Οι Ρωμαίοι κατέκτησαν την ελληνική Ανατολή (2^ος π.Χ. αιώνας και μετά)

Το 1^ο πράγμα που δανείστηκαν οι Ρωμαίοι από τους Έλληνες ήταν το αλφάβητο. Αυτό έγινε 8^ο-7^ο αιώνα π.Χ. στην ελληνική αποικία της Κύμης.

Ως τον 3^ο αιώνα π.Χ. έχουμε ελάχιστα γραπτά μνημεία στα λατινικά, τα οποία δεν έχουν λογοτεχνικό ενδιαφέρον. Από το 240 π.Χ. αρχίζει η παραγωγή αξιόλογων κειμένων στα λατινικά.

 

Η ΓΕΝΕΣΗ ΤΗΣ ΡΩΜΑΪΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

Η λατινική λογοτεχνία γεννήθηκε υπό την επίδραση της αρχαίας ελληνικής. Η αρχή της τοποθετείται στο 240 π.Χ, όταν ο Λίβιος Ανδρόνικος (Έλληνας αιχμάλωτος πολέμου από τον Τάραντα) οργάνωσε στη Ρώμη θεατρικές παραστάσεις με ελληνικά έργα διασκευασμένα στα Λατινικά. Ο ίδιος μεταφράζει και την Οδύσσεια του Ομήρου. Στις ρίζες, λοιπόν, της ρωμαϊκής γραμματείας βρίσκονται το ελληνικό δράμα και ο Όμηρος. Η συγγραφική παραγωγή των Ρωμαίων παρέμεινε στενά συνδεδεμένη με ελληνικά πρότυπα ακόμη και σε μεταγενέστερους χρόνους.

 

ΕΠΟΧΕΣ ΤΗΣ ΡΩΜΑΪΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

Ø  Προκλασική ή αρχαϊκή εποχή : ως το 100 π.Χ.

Ø  Κλασική εποχή : 100 π.Χ. – 14 μ.Χ. (θάνατος Αυγούστου) :

Α) 100 π.Χ. – 31 π.Χ. (ναυμαχία στο Άκτιο) ρεπουμπλικανική περίοδος

Β) 31 π.Χ. -14 μ.Χ. αυγούστεια περίοδος

Ø  Μετακλασική εποχή : 14 μ.Χ. – μέσα 3^ου αιώνα μ.Χ.

Ø  Ύστερη Αρχαιότητα : μέσα 3^ου αιώνα μ.Χ. – 6^ος αιώνας μ.Χ.

Μετά τον 6^ο αιώνα μ.Χ. αρχίζει ο Λατινικός Μεσαίωνας.

 

ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΡΩΜΑΪΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

1.    Στενή σχέση με την ελληνική γλώσσα και γραμματεία (ο Οράτιος είπε ότι η Ελλάδα αν και κατακτημένη, κατέκτησε τους Ρωμαίους και εισήγαγε τις τέχνες σε αυτούς). Όλοι οι Ρωμαίοι λόγιοι και λογοτέχνες θεωρούσαν ιδανικό να κατέχουν τόσο την ελληνική, όσο και τη λατινική γλώσσα π.χ. Πλαύτος, Βοήθιος κλπ. Πολλές ελληνικές λέξεις μπαίνουν στο λατινικό λεξιλόγιο και επιβιώνουν μέσω των λατινικών ως τις μέρες μας σε διάφορες ευρωπαϊκές γλώσσες. Διάφοροι Ρωμαίοι μιμούνται Έλληνες π.χ. ο Πλαύτος μιμείται την αττική κωμωδία, ο Βεργίλιος τον Όμηρο, ο Οράτιος τους Έλληνες λυρικούς ποιητές και ο Σενέκας την αττική τραγωδία.

Αλλιώς...

Ρωμαίος	Τι μιμείται
Πλαύτος	Αττική κωμωδία
Βεργίλιος	Έπος (Όμηρο, Θεόκριτο), Ησίοδο
Οράτιος	Λυρική, αιολική ποίηση
Σενέκας	αττική τραγωδία

1.    Οι Ρωμαίοι δεν αντιγράφουν τους Έλληνες. Αντιμετωπίζουν την ελληνική λογοτεχνία βασιζόμενοι στην δημιουργική πρόσληψη (imitatio) και στον ανταγωνισμό (aemulatio). Έτσι δημιουργούν σημαντικά έργα με δικά τους χαρακτηριστικά. Σαν πρότυπα στους μετακλασικούς χρόνους έχουν εκτός από τους Έλληνες και τους μεγάλους Ρωμαίους λογοτέχνες της κλασικής εποχής π.χ. τον Κικέρωνα και τον Βεργίλιο.

2.   Επειδή η ανάπτυξη της λατινικής γραμματείας (240 π.Χ. και μετά)αρχίζει στα ελληνιστικά χρόνια, οι Ρωμαίοι μιμούνται και τα πρότυπα εκείνης της εποχής (ελληνιστική λογοτεχνία 3^ου- 1^ου αιώνα π.Χ.), αλλά και τα προγενέστερα (αρχαϊκά 8^ος-6^ος αιώνας π.Χ. , κλασικά 5^ος-4^ος αιώνας π.Χ.)). Έτσι υπάρχουν ανακατεμένα χρονικά πρότυπα την ίδια εποχή. Οι Ρωμαίοι δηλαδή δεν είναι «υποχρεωμένοι» να επηρεαστούν από τους Έλληνες ακολουθώντας τη χρονολογική εξέλιξη της ελληνικής λογοτεχνίας. Επιλέγουν τα πρότυπά τους από το σύνολο των ελληνικών έργων που έχουν στη διάθεσή τους.

3.    Το πρώτο είδος που ωριμάζει στη λατινική λογοτεχνία είναι η κωμωδία (για τους Έλληνες ήταν το τελευταίο), ενώ το τελευταίο είναι το έπος (για τους Έλληνες ήταν το πρώτο)

4.    Καθώς μιμούνται γόνιμα τα διάφορα είδη ή κάνουν πολλές αλλαγές π.χ. Καμία σχέση η ρωμαϊκή ελεγεία με την ελληνική ή φτιάχνουν στην ουσία νέα π.χ. ρωμαϊκή σάτιρα.

5.    Οι Ρωμαίοι λογοτέχνες εξειδικεύονται σε κάποια είδη. Δείχνει μεγάλο ενδιαφέρον για αισθητική ποιότητα και τελειοποιημένη τεχνική στο είδος που υπηρετεί.

 

Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΡΩΜΑΪΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

ΠΡΟΚΛΑΣΙΚΗ  ΕΠΟΧΗ (απαρχές – 100 π.Χ.) και ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ (100 π.Χ. – 14 μ.Χ)

ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Ως προς την κοινωνική ζωή :

ΠΡΟΚΛΑΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

Υπάρχει κυρίως η τάση του θαυμασμού προς την ελληνική κουλτούρα :

ü  Οι ελληνικοί θεοί έχουν ενταχθεί στο ρωμαϊκό θρησκευτικό σύστημα.

ü  Όλο και περισσότεροι Ρωμαίοι έρχονται σε επαφή με τον ελληνικό πολιτισμό.

ü  Μορφωμένοι Έλληνες εγκαθίστανται, συχνά χωρίς τη θέλησή τους, στη Ρώμη και μυούν τους Ρωμαίους στην ελληνική γλώσσα και λογοτεχνία.

ü  Ελληνικά έργα τέχνης μεταφέρονται στη Ρώμη.

ü  Οι νέοι γοητεύονται από την ελληνική «μόδα», εισάγονται ελληνικά και ανατολικά έθιμα, που απομακρύνουν τους Ρωμαίους από τα παραδοσιακά λιτά ρωμαϊκά ήθη.

Παράλληλα όμως, υπάρχουν και συντηρητικοί Ρωμαίοι που βλέπουν με καχυποψία την ελληνική επίδραση. Τέτοιος ήταν ο Κάτων: ενδεικτικό της νοοτροπίας του ήταν ότι φοβόταν, ανάμεσα σε άλλα, πως οι Έλληνες γιατροί συνωμοτούσαν, για να εξοντώσουν τους Ρωμαίους!!!

ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

• Ø  διευρύνεται η επίδραση του ελληνικού τρόπου ζωής.
• Ø  Εισάγονται λατρείες από την Ανατολή, όπως η λατρεία της Κυβέλης, της Ίσιδας κ.ά.
• Ø  Παρατηρείται αυξανόμενη εισχώρηση νέων ηθών, μείωση των γεννήσεων, απομάκρυνση από τον πατροπαράδοτο λιτό ρωμαϊκό βίο. Γι’ αυτό ο Αύγουστος προσπαθεί να επαναφέρει τις παραδοσιακές ρωμαϊκές αξίες και να ενισχύσει τη θρησκεία και την οικογένεια, αλλά χωρίς μεγάλη επιτυχία.
• Ø  Ωστόσο, νέοι ναοί χτίζονται, παλιά ιερά ανακαινίζονται, η Ρώμη γίνεται μια εντυπωσιακή «πόλη του μαρμάρου».

Ως προς το κράτος και την κοινωνική ζωή

ΠΡΟΚΛΑΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

• στην Ανατολή ολοκληρώνεται η κατάκτηση της Ελλάδας.
•  Η Ρώμη ύστερα από τρεις πολέμους εξολοθρεύει τη δεύτερη μεγάλη μεσογειακή δύναμη της εποχής, την Καρχηδόνα, ισοπεδώνει την πόλη (146 π.Χ.) και απομένει μόνη κυρίαρχη στη Μεσόγειο.
•  Το ρωμαϊκό πολίτευμα (res publica) έχει διαμορφωθεί ως ένα είδος «αριστοκρατικής δημοκρατίας».
• Σημειώνονται πολιτικο-κοινωνικές αναταραχές λόγω των μεγάλων κοινωνικών ανισοτήτων. Ενδεικτικές είναι οι μεταρρυθμιστικές απόπειρες των Γράκχων. Υπάρχουν διαστήματα ηρεμίας και συμβιβασμού αλλά οι εμφύλιες συρράξεις θα συνεχιστούν για αρκετές δεκαετίες και μετά το 100 π.Χ.

ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

Κορυφώνεται η ένταση μεταξύ των δύο παρατάξεων της Γερουσίας (Senatus): των populares («δημοκρατικών») και των optimates («αριστοκρατικών»).

Εμφύλιες συρράξεις, προγραφές και δολοφονίες ταράζουν το εσωτερικό. Χαρακτηριστικό γεγονός είναι η δολοφονία του Ιούλιου Καίσαρα το 44 π.Χ..

Ο κύκλος των εμφυλίων θα κλείσει το 31 π.Χ. στο Άκτιο, στον Αμβρακικό κόλπο: ο υιοθετημένος γιος του Ιούλιου Καίσαρα, ο Οκταβιανός, θα νικήσει τον στόλο του πολιτικού του αντιπάλου, του Μάρκου Αντωνίου, και της βασίλισσας του ελληνιστικού κράτους της Αιγύπτου, της Κλεοπάτρας, που ήταν σύμμαχος του Αντωνίου. Ο Οκταβιανός θα μείνει μόνος κυρίαρχος στην πολιτική ζωή της Ρώμης και θα ξεκινήσει μια νέα εποχή για το απέραντο ρωμαϊκό κράτος.

Μετά την επικράτηση του Οκταβιανού, η «αριστοκρατική δημοκρατία» της Ρώμης μετασχηματίζεται σταδιακά σε απολυταρχία, με την κυριαρχία ενός πολιτικού προσώπου. Το παραδοσιακό, αριστοκρατικό στην ουσία του, πολίτευμα της res publica, μεταβάλλεται στην πράξη.

Χωρίς να καταργείται η Γερουσία, το κράτος ελέγχεται πλέον από έναν ισχυρό άνδρα, τον νικητή των εμφυλίων Οκταβιανό. Αυτός λαμβάνει τον τίτλο «Αύγουστος», που στο εξής θα συνοδεύει κάθε αυτοκράτορα στη Ρώμη (και αργότερα στη Νέα Ρώμη/Κωνσταντινούπολη).

Με τον Οκταβιανό αρχίζει μια περίοδος χωρίς μεγάλες αναταράξεις στο εσωτερικό και χωρίς μεγάλα προβλήματα εκτός συνόρων. Η λεγόμενη «ρωμαϊκή ειρήνη» (pax Romana) θα διαρκέσει περίπου δύο αιώνες και, γενικά, θα φέρει ευημερία για την ανθρωπότητα.
Η Ρώμη αποκτά πλήρη αυτοσυνειδησία ως οικουμενική δύναμη με θεϊκές-ηρωικές καταβολές, που χάνονται στον χώρο του μύθου, και θεωρεί πως διαθέτει προοπτικές αιώνιας κυριαρχίας. Αυτή η αντίληψη διαπερνά και τη λογοτεχνία της αυγούστειας περιόδου

Ως προς τα γράμματα

ΠΡΟΚΛΑΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

Συντελείται η ιστορική συνάντηση των Ρωμαίων με τους Έλληνες. Οι Έλληνες έχουν ήδη δημιουργήσει ώριμη λογοτεχνία.
Οι Ρωμαίοι τη θαυμάζουν: αρχικά κυρίως μιμούνται και στη συνέχεια μετασχηματίζουν δημιουργικά τα ελληνικά πρότυπα.

ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

Η επίδραση των Ελλήνων παραμένει καταλυτική, γίνεται όμως βαθύτερη και ουσιαστικότερη. Οι Ρωμαίοι δεν περιορίζονται σε απλή μίμηση. Τα ελληνικά είδη παίρνουν νέα ζωή από τη ρωμαϊκή πρόσληψη και μεταμορφώνονται.

Οι Ρωμαίοι συγγραφείς και ποιητές συναγωνίζονται τους σπουδαίους Έλληνες δημιουργούς των ελληνιστικών, κλασικών και αρχαϊκών χρόνων: π.χ. ο Κικέρων τους Έλληνες ρήτορες και φιλοσόφους, ο Βεργίλιος τον Θεόκριτο και τον Όμηρο, ο Οράτιος την αιολική ποίηση.

Τα έργα της εποχής αυτής διαμόρφωσαν την έννοια του «κλασικού»: ως προς τη μορφή παρουσιάζουν αισθητική τελειότητα· στο περιεχόμενο τα διακρίνει ιδεολογική ωριμότητα. Κείμενα, όπως αυτά του Κικέρωνα, του Βεργιλίου, του Ορατίου, του Οβιδίου, εμπνέουν την ευρωπαϊκή λογοτεχνία μέχρι τις μέρες μας.

 

Στη ρεπουμπλικανική περίοδο (ή χρόνους του Κικέρωνα, 100-31 π.Χ.) ανθεί κυρίως η πεζογραφία.

Στην περίοδο του Αυγούστου (31 π.Χ.-14 μ.Χ.) ακμάζει κυρίως η ποίηση.

ΤΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΕΙΔΗ στις 2 εποχές

ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Προκλασική Εποχή

Το αρχαιότερο πεζό λατινικό έργο που σώζεται ανήκει στον Κάτωνα, που, όπως είπαμε, ήταν παθιασμένος με τα πατροπαράδοτα ρωμαϊκά ιδεώδη και καχύποπτος απέναντι στις ξένες επιρροές. Έχει τίτλο Για τη γεωργία (De agricultura), παρουσιάζει τη ζωή του γεωργού και περιέχει γεωργικές οδηγίες και συμβουλές οργάνωσης του οίκου.

Κλασική Εποχή

Ρεπουμπλικανική περίοδος

Εμφανίζονται κορυφαίοι πεζογράφοι.

Ο Κικέρων ήταν ένας σημαντικός πολιτικός της εποχής του και ένας από τους μεγαλύτερους ρήτορες της αρχαιότητας. Έγραψε πάνω από εκατό πολιτικούς και δικανικούς λόγους, καθώς και θεωρητικά κείμενα για τη ρητορική τέχνη. Συνέθεσε, επίσης, φιλοσοφικούς διαλόγους επηρεασμένος από τον Πλάτωνα και άλλα φιλοσοφικά ρεύματα. Η ποιότητα του λόγου και ο πλούτος των ιδεών του τον καθιέρωσαν ανάμεσα στους μεγάλους της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

Ο Ιούλιος Καίσαρ είναι πιο γνωστός ως στρατηγός και πολιτικός. Ήταν όμως ταυτόχρονα ένας από τους πιο μορφωμένους ανθρώπους της εποχής του. Δεν ήταν ιστορικός με τη στενή έννοια, αλλά έγραψε ένα είδος στρατιωτικών απομνημονευμάτων σε λιτή γλώσσα.

Ο Σαλλούστιος Κρίσπος, ο πρώτος σπουδαίος Ρωμαίος ιστορικός, ήταν θαυμαστής του Θουκυδίδη και διέπρεψε στην ιστορική μονογραφία. (Η ιστορική μονογραφία είναι μια πραγματεία που εξετάζει με τρόπο ολοκληρωμένο ένα θέμα περιορισμένης έκτασης και ενδιαφέροντος, για παράδειγμα αποκλειστικά έναν πόλεμο).

Κλασική Εποχή - Αυγούστεια περίοδος

Ο ιστορικός Τίτος Λίβιος παρουσίασε τη διαδρομή της Ρώμης από την ίδρυσή της μέχρι περίπου το τέλος του 1ου αι. π.Χ. Έννοιες, όπως ο mos maiorum (το ήθος των προγόνων), η pietas (η αίσθηση του καθήκοντος, η ευσέβεια), η virtus (η αρετή), οι παραδοσιακές δηλαδή ρωμαϊκές αξίες, κυριαρχούν στην ιστοριογραφία του.

Την ίδια εποχή στον χώρο της «επιστημονικής» λογοτεχνίας ο Βιτρούβιος με το σύγγραμμά του Για την αρχιτεκτονική (De architectura) αποδεικνύει τις προχωρημένες αρχιτεκτονικές γνώσεις της εποχής.

ΠΟΙΗΣΗ

Προκλασική Εποχή

Ο Λίβιος Ανδρόνικος, όπως είπαμε, απέδωσε στα Λατινικά την Οδύσσεια (σε σατούρνιο στίχο, ένα ιταλικό μέτρο).

Ο Έννιος βλέπει τον εαυτό του ως δεύτερο Όμηρο και συνθέτει ένα ιστορικό έπος (Χρονικά–Annales) σε δακτυλικό εξάμετρο, το μέτρο των ομηρικών επών. Οι Ρωμαίοι θεωρούσαν αυτό το έργο ως το «εθνικό» τους έπος μέχρι τη σύνθεση της Αινειάδας του Βεργιλίου.

Κλασική Εποχή - Ρεπουμπλικανική περίοδος

Εμφανίζεται το πρώτο «μοντερνιστικό» κίνημα της ρωμαϊκής λογοτεχνίας, οι «νεωτερικοί». Είναι επηρεασμένοι από τον αλεξανδρινό Καλλίμαχο (3ος αι. π.Χ.) και την ελληνιστική ποίηση. Δημιουργούν συνήθως σύντομα και πολύ προσεγμένα στη μορφή ποιήματα. Αποφεύγουν τα μεγάλα παραδοσιακά θέματα του έπους, όπως τα ηρωικά κατορθώματα και ο πόλεμος. Στρέφονται σε πιο προσωπικά θέματα, όπως ο έρωτας.

Ο πιο γνωστός εκπρόσωπος των «νεωτερικών» είναι ο λυρικός ποιητής Κάτουλλος. Στα ποιήματά του κυρίαρχη λογοτεχνική περσόνα είναι μια γυναίκα που ερωτεύθηκε με πάθος και την αναφέρει με το ψευδώνυμο «Λεσβία». Η Λεσβία έγινε διαχρονικό σύμβολο ερωτικής ποιητικής έμπνευσης και ο Κάτουλλος ο πρώτος «ρομαντικός» ποιητής της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας.

Ο Λουκρήτιος γράφει το έπος Για τη φύση των πραγμάτων (De rerum natura). Δεν πρόκειται για ηρωικό έπος, αλλά έχει φιλοσοφικό περιεχόμενο. Μεταφέρει την επικούρεια φιλοσοφία σε στίχους, μάχεται τη δεισιδαιμονία και επιχειρεί να απαλλάξει τον άνθρωπο από το φόβο του θανάτου.

Κλασική Εποχή - Αυγούστεια περίοδος

Εμφανίζονται κορυφαίοι ποιητές.

 Ο Βεργίλιος είναι ο ποιητής της Αινειάδας, που συνδυάζει στοιχεία της Ιλιάδας και της Οδύσσειας. Θέμα της είναι η αναχώρηση του Αινεία από την Τροία, οι περιπλανήσεις του και η εγκατάστασή του στο Λάτιο. Ο Βεργίλιος είναι αυτός που δίνει την τελική μορφή στον ιδρυτικό μύθο της Ρώμης, σύμφωνα με τον οποίο την «αιώνια πόλη» ίδρυσε ο Ρωμύλος, απόγονος του Τρώα Αινεία.

Η Αινειάδα συνοψίζει τις βλέψεις και τις προοπτικές της εποχής του Αυγούστου για οικουμενική και αιώνια κυριαρχία των Ρωμαίων, αιτιολογώντας το ρωμαϊκό imperium. Αναγνωρίστηκε εξαρχής ως το εθνικό έπος των Ρωμαίων. Ο ποιητής της επέδρασε ίσως όσο κανείς στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία μέχρι και σήμερα. Ο Αυγουστίνος, ο Πετράρχης, ο Δάντης, ο Σίλλερ είναι μερικοί μόνο από τους μεγάλους Ευρωπαίους λογοτέχνες για τους οποίους αποτέλεσε πρότυπο.

Ο Οράτιος είναι ο πιο σημαντικός λυρικός ποιητής, αυτός που μετέφερε το αιολικό μέλος στη Ρώμη. Συνθέτει τις Ωδές (Carmina) με πρότυπα τους Έλληνες λυρικούς. Γράφει όμως και σάτιρα και επιδίδεται και στο είδος της ποιητικής επιστολής.

Οι τρεις κορυφαίοι Ρωμαίοι ελεγειακοί ήταν ο Τίβουλλος, ο Προπέρτιος και ο Οβίδιος. Βρίσκονται υπό την επιρροή του κινήματος των «νεωτερικών» (βλ. παραπάνω) και ενδιαφέρονται για τη μορφική τελειότητα των έργων τους. Αλλάζουν ριζικά την ελληνική ελεγεία, που είχε ποικιλία θεμάτων (ήταν πολεμική, πολιτική, φιλοσοφική κ.ο.κ.). Στην ανανεωμένη ρωμαϊκή ελεγεία θεματικό κέντρο είναι ο έρωτας, τον οποίο οι ελεγειακοί συνδέουν άμεσα με την ερωτική ποίηση και με συζητήσεις για την αξία των ποιητικών ειδών.

Ο τελευταίος από τους ελεγειακούς, ο Οβίδιος, γράφει και επική ποίηση, αλλά την ανανεώνει: δημιούργησε μια μυθολογική «αντι-Αινειάδα», τις Μεταμορφώσεις (Metamorphoses). Το επικό αυτό ποίημα περιλαμβάνει 250 περίπου μύθους, κυρίως ελληνικής προέλευσης, που περιέχουν κάποιο στοιχείο μεταμόρφωσης (π.χ. ο μύθος της Δάφνης, που μεταμορφώνεται στο φυτό δάφνη, για να γλιτώσει από το ερωτικό κυνήγι του Απόλλωνα).

Την ελληνική μυθολογία οι καλλιτέχνες της Αναγέννησης, η Ευρώπη (αλλά ακόμη και η σύγχρονη Ελλάδα) γνώρισε κυρίως από αυτή τη θαυμαστή μυθολογική «εγκυκλοπαίδεια» των οβιδιακών Μεταμορφώσεων.

ΚΩΜΩΔΙΑ

Προκλασική Εποχή

Το πρώτο είδος που ωριμάζει στη Ρώμη είναι η κωμωδία.

Οι Ρωμαίοι κωμωδιογράφοι επηρεάζονται περισσότερο όχι από την αττική κωμωδία του 5ου-4ου αι. π.Χ. και τον Αριστοφάνη αλλά από τη λεγόμενη Νέα Κωμωδία της ελληνιστικής περιόδου, κυρίως από τον Μένανδρο. Τα έργα τους έχουν κατά κανόνα υποθέσεις ελληνικές και όχι ρωμαϊκές.

Η επίδρασή τους είναι εμφανής στις γαλλικές κωμωδίες του Μολιέρου. Η ρωμαϊκή κωμωδία ψυχαγώγησε επί αιώνες τη Δύση και άσκησε σοβαρές επιδράσεις σε μεγάλους διανοούμενους και λογοτέχνες, όπως ο Πετράρχης, ο Γκαίτε, ο Μολιέρος, ο Σαίξπηρ και ο Θερβάντες.

 Πλαύτος (3ος αι. π.Χ.) και

 Τερέντιος (2ος αι. π.Χ.).

ΤΡΑΓΩΔΙΑ

Προκλασική Εποχή

Την ίδια περίοδο οι Ρωμαίοι συνθέτουν τραγωδίες, επηρεασμένοι από τα δράματα της Μεγάλης Ελλάδας. Τα θέματα της ρωμαϊκής τραγωδίας προέρχονται από την ελληνική λογοτεχνία. Οι Ρωμαίοι δείχνουν ιδιαίτερη προτίμηση στην τρωική θεματολογία, ίσως γιατί θεωρούσαν ότι τους αφορά περισσότερο: είχε ήδη διαμορφωθεί ο εθνικός ρωμαϊκός μύθος κατά τον οποίο γενάρχης της Ρώμης ήταν ο Τρώας Αινείας.

Γράφονται, βέβαια, και τραγωδίες με θέματα καθαρά ρωμαϊκού ιστορικού περιεχομένου.

ΣΑΤΙΡΑ

Προκλασική Εποχή

Η σάτιρα είναι ένα νέο, καθαρά ρωμαϊκό είδος, με το οποίο σχολιάζονται σκωπτικά επιφανείς Ρωμαίοι, πολιτικοί ή λογοτέχνες, αλλά και άσημα πρόσωπα.

Γράφονται, βέβαια, και τραγωδίες με θέματα καθαρά ρωμαϊκού ιστορικού περιεχομένου.