Ιστορία Α' Γυμνασίου : Οι μεταβατικοί χρόνοι

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ’ : Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΑΠΟ ΤΟ 1.100 ΕΩΣ ΤΟ 800 π.Χ.

ΟΙ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

• Ποια ήταν η κατάσταση στην Ελλάδα από το 1.100 έως το 800 π.Χ.;

Στα πρώτα ιστορικά χρόνια (από το 1.100 ως το 950 π.Χ. η Ελλάδα βρίσκεται σε κρίση : Ο πληθυσμός μειώνεται πολύ, η οικονομία περιορίζεται στη γεωργία και την κτηνοτροφία και η κεντρική εξουσία σχεδόν εξαφανίζεται. Μετά το 950 π.Χ. όμως, αρχίζει μια τεχνολογική, δημογραφική και πνευματική αναγέννηση.

• Ποιες μετακινήσεις πληθυσμών συνέβησαν κατά τον 12^ο αιώνα π.Χ.;

Κατά τον 12^ο αιώνα π.Χ. παρατηρείται μια κίνηση πληθυσμών από τα βόρεια στα νότια. Συγκεκριμένα :

Α. Οι ΔΩΡΙΕΙΣ : από την Πίνδο, όπου ζούσαν μετακινήθηκαν και εγκαταστάθηκαν σε :

α) Πελοπόννησο

β) Στερεά Ελλάδα

γ) Κυκλάδες (στη Μήλο και στη Σαντορίνη)

δ) Κρήτη

Β. Οι ΘΕΣΣΑΛΟΙ από την Πίνδο κατέβηκαν στην περιοχή της Θεσσαλίας

Γ. Οι ΒΟΙΩΤΟΙ που ζούσαν στην περιοχή της Θεσσαλίας, μετακινήθηκαν προς την περιοχή της Βοιωτίας

Δ. Οι ΑΙΟΛΕΙΣ που ζούσαν μαζί με τους Βοιωτούς αρχικά στη Θεσσαλία, μετακινήθηκαν σε :

α) Λέσβο

β) Τένεδο

γ) βόρεια Μικράς Ασίας

Ε. Οι ΙΩΝΕΣ που ζούσαν στα βόρεια παράλια της Πελοποννήσου καταφεύγουν σε :

α) Αττική

β) Εύβοια

γ) Κυκλάδες (εκτός Μήλου και Σαντορίνης)

• Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των νέων κρατών;

Τα νέα κράτη ήταν φυλετικά. Δημιουργήθηκαν μετά τη συνένωση πολλών κοινοτήτων. Αρχηγός του κράτους είναι ο βασιλιάς, ο οποίος εκλέγεται αρχικά από τη συνέλευση των πολεμιστών. Αργότερα το αξίωμα του βασιλιά γίνεται κληρονομικό. Επειδή η βασικότερη αρμοδιότητα του βασιλιά ήταν η αρχιστρατηγία στους πολέμους, βασιλιάς εκλεγόταν ο πιο ικανός πολεμιστής.

Ο Α’ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΑΠΟΙΚΙΣΜΟΣ

Ø Ποιοι λόγοι οδήγησαν τους Έλληνες να προχωρήσουν στον Α’ ελληνικό αποικισμό προς τα νησιά του Αιγαίου και τα παράλια της Μικράς Ασίας, κατά τον 10^ο αιώνα;

1. η ανώμαλη κατάσταση που επικράτησε στην Ελλάδα μετά τις μετακινήσεις του 12^ου αιώνα, που είδαμε πιο πάνω
2. η στενότητα του χώρου
3. η κακή οικονομική κατάσταση
4. η ανασφάλεια

•  Σε ποιες περιοχές μετακινήθηκαν τα ελληνικά φύλα κατά τον Α’ αποικισμό;

ΑΙΟΛΕΙΣ : Όπως είδαμε παραπάνω, πιέστηκαν από τους Θεσσαλούς και εγκαταστάθηκαν στη Λέσβο, την Τένεδο και στο βόρειο τμήμα της μικρασιατικής παραλίας σε μια περιοχή που ονομάστηκε Αιολίδα (από την Τροία ως τη Σμύρνη).

ΙΩΝΕΣ : Από την Αττική, την Εύβοια και τη βόρεια Πελοπόννησο, αποίκισαν τη Χίο, τη Σάμο και τα κεντρικά παράλια της Μικράς Ασίας, την περιοχή που λέγεται Ιωνία (νότια από την Αιολίδα)

ΔΩΡΙΕΙΣ : Εγκαταστάθηκαν στη Ρόδο και στην Κω, καθώς και στο νότιο τμήμα της μικρασιατικής παραλίας, ιδρύοντας τη δωρική εξάπολη (νότια της Ιωνίας)

Ø Με τι ασχολήθηκαν οι κάτοικοι των νέων περιοχών;

Οι πρώτοι Έλληνες άποικοι ασχολήθηκαν με τη γεωργία. Γρήγορα όμως ανέπτυξαν το εμπόριο, καθιστώντας τις αποικίες σπουδαία εμπορικά και οικονομικά κέντρα. Μετά την οικονομική ανάπτυξη ακολούθησε η πολιτισμική ανάπτυξη.

•  Ποιες πληροφορίες παίρνουμε από τα ομηρικά έπη σχετικά με τη Γεωμετρική Εποχή (10^ος -8^οςαιώνας π.Χ.);

Αν και τα ομηρικά έπη (Οδύσσεια και Ιλιάδα) αναφέρονται στη μυκηναϊκή εποχή (12^ος αιώνας) μας δίνουν πάρα πολλές πληροφορίες λόγω των αναχρονισμών για την μετέπειτα από τη μυκηναϊκή περίοδο εποχή, τη γεωμετρική, οπότε και δημιουργήθηκαν : Η πολιτική αστάθεια ήταν συνεχής, οι βασιλείς ήταν πάρα πολλοί και ανεξάρτητοι μεταξύ τους, υπήρχε μεγάλος ανταγωνισμός, ληστρικές επιδρομές, πολλές γιορτές και αγώνες μεγαλοπρεπείς। Η διατήρηση της εξουσίας από τον βασιλιά δεν ήταν πάντα εύκολη, η οικονομία στηριζόταν στη γεωργία και την κτηνοτροφία.

Επιμέλεια : Νίκος Μελιγκώνης

Γεωμετρική εποχή

Η γεωμετρική εποχή είναι μία περίοδος της αρχαία ελληνική ιστορίας που διαρκεί περίπου από το 1100 π.Χ. έως το 800 π.Χ.
Η περίοδος, λοιπόν, από τον ΙΒ’ ως τον Η’ αιώνα είναι μία περίοδος μεταβατική, κατά την οποία συνέβησαν εξελίξεις, συντελουμένων των οποίων βρίσκουμε μία διαμορφωμένη κατάσταση στην έναρξη της αρχαϊκής εποχής. Η περίοδος αυτή πέρα από ‘σκοτεινοί αιώνες’, είναι γνωστή και με άλλες ονομασίες, όπως ομηρική εποχή, γεωμετρική εποχή, λόγω των αλλαγών που σημειώνονται περί το 1050 π.Χ. στην τεχνοτροπία της κεραμεικής, ή εποχή του σιδήρου, καθώς από το 1100 π.Χ. και εξής γενικεύεται η χρήση του υλικού αυτού για την κατασκευή όπλων ή σκευών.

Η έναρξη της εποχής

Η καταστροφή των μυκηναϊκών ανακτόρων το 1200 π.Χ., δε σήμανε το απότομο τέλος του μυκηναϊκού πολιτισμού, αλλά την απαρχή μίας προϊούσας παρακμής που διήρκεσε ολόκληρο το ΙΒ’ αιώνα. Η έναρξη της πρώτης μεταμυκηναϊκής περιόδου της αρχαίας ελληνικής ιστορίας, γνωστής ως ‘σκοτεινοί αιώνες’, σηματοδοτείται από την ευρεία χρήση του σιδήρου και την αλλαγή στην τεχνοτροπία της κεραμεικής, γεγονότα που τοποθετούνται περί το 1100-1050π.Χ., οπότε τελειώνει και η υπομυκηναϊκή φάση. Για την περίοδο αυτή, από το 1200 π.Χ. και εξής, δεν υπάρχουν γραπτές πηγές. Από ιστορικής άποψης, λοιπόν, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζεται το γεγονός της επανεμφάνισης γραπτών πηγών.

Εσωτερικές μετακινήσεις

Την εποχή αυτή και, συγκεκριμένα, μετά το 1150, παρατηρούνται για δεύτερη και τελευταία φορά εσωτερικές μετακινήσεις, πολλές πληροφορίες για τις οποίες αντλούμε από την παράδοση, ιδιαίτερα το Θουκυδίδη, αλλά και τη μυθολογία. Τα φύλα που μετακινήθηκαν την περίοδο για την οποία μιλάμε κατά κανόνα ακολούθησαν σε αδρές γραμμές την κατεύθυνση από βορρά προς νότο. Εξαίρεση αποτελεί το φύλο των Μακεδόνων, οι οποίοι δεν κατήλθαν προς τα νοτιότερα τμήματα της Ελλάδας, αλλά από τη βορειοδυτική Μακεδονία μετακινήθηκαν στο χώρο που την ιστορική περίοδο μας είναι γνωστός ως Μακεδονίς, μετακίνηση που ολοκληρώθηκε τα μέσα του Ζ’ αιώνα, εάν είναι σωστή η χρονολόγηση των μετακινήσεων των ελληνικών φύλων, και αποτελεί την απόληξή τους. Οι μετακινήσεις αυτές γίνονταν κατά μικρές ομάδες σε μεγάλο διάστημα και όταν έλαβαν τέλος φάνηκε το αθροιστικό τους αποτέλεσμα. Την περίοδο αυτή εγκαταστάθηκαν οι Θεσσαλοί στην περιοχή στην οποία θα έδιναν αργότερα το όνομά τους, ενώ οι Βοιωτοί από την περιοχή της Άρνης μετακινήθηκαν στην περιοχή που έγινε αργότερα γνωστή ως Βοιωτία. Άλλα φύλα που μετατοπίστηκαν ήταν οι Αινιάνες, οι Ακαρνάνες, οι Λοκροί, οι Φωκείς. Κάποιες πληθυσμιακές ομάδες δεν άλλαξαν τόπο διαμονής τους. Σε αυτούς συγκαταλέγονται οι Αθηναίοι, οι οποίο υπερηφανεύονταν για την αυτοχθονία τους, οι Αρκάδες και οι Ίωνες. Άλλα ελληνικά φύλα κατευθύνθηκαν προς την Κύπρο, όπου ήδη υπήρχε ελληνική παρουσία από τη μυκηναϊκή εποχή, το τέλος του ΙΓ’ και τις αρχές του ΙΒ’ αιώνα. Για την εξέταση των μετακινήσεων των ελληνικών φύλων μεταχειριζόμαστε την αντιστοίχιση των διαλέκτων με περιοχές και την παράδοση, συμπεριλαμβανομένης της μυθολογικής.

Ο Α' ελληνικός αποικισμός

Συνέπεια των μετακινήσεων στην ηπειρωτική Ελλάδα ήταν ο αποικισμός των δυτικών ακτών της Μικράς Ασίας έως την Παμφυλία από φύλα προερχόμενα από την κυρίως Ελλάδα. Οι Αιολείς μετακινήθηκαν στο βόρειο τμήμα των δυτικών ακτών, γνωστό ως Αιολίδα, οι Ίωνες στην περιοχή που έγινε γνωστή ως Ιωνία και οι Δωριείς μέσω Κυκλάδων, Κρήτης και Δωδεκανήσων έφτασαν στη νοτιοδυτική Μικρά Ασία. Το σύνολο των μετακινήσεων αυτών από τη δυτική στην ανατολική πλευρά του Αιγαίου ονομάζεται πρώτος ελληνικός αποικισμός. Τοποθετείται εντός του εξής χρονικού πλαισίου: 1100-800π.Χ.

Πολιτικοί θεσμοί

Σε αυτά τα πρώιμα χρονικά διαστήματα πολίτευμα που κυριαρχούσε ήταν η βασιλεία. Παρουσιάζεται ένα είδος φυλετικής οργάνωσης, όπου ο βασιλιάς προΐσταται μιας μεγάλης ομάδας ανθρώπων. Πριν την αρχαϊκή εποχή και όσο βρισκόμαστε στην περίοδο της βασιλείας, δεν έχουμε πόλιν, αλλά άστυ, μεγάλους οικισμούς, που ήταν έδρα των θεσμών διοίκησης. Η πόλη ως πόλις είναι δημιούργημα της πρώιμης αρχαϊκής εποχής και σχετίζεται με την κατάργηση της βασιλείας και την άσκηση της εξουσίας από τους ευγενείς.
Ήταν μία μακρά διαδικασία που ολοκληρώθηκε το α’ μισό του Ζ’ π.Χ. αιώνα, όταν σχεδόν σε όλο τον ελληνικό κόσμο δεν υπήρχαν βασιλείς. Υπήρχαν κάποιες εγγενείς αρμοδιότητες στο αξίωμά τους:

• ήταν αρχηγοί του στρατού
• είχαν ιερατικά καθήκοντα, απευθυνόμενοι εξ ονόματος της κοινότητας σε υπερβατικές δυνάμεις
• είχαν δικαστικά καθήκοντα

Στη διοίκηση των κοινών ζητημάτων βοηθούνταν από ένα συμβούλιο ευγενών. Στα ομηρικά έπη ονομαζόταν γέροντες, απ’ όπου προήλθε και η γερουσία στη Σπάρτη. Ο βασιλιάς των ομηρικών επών, των σκοτεινών αιώνων, συνομιλεί και συναποφασίζει με τους γέροντες για τα δημόσια θέματα. Αμέσως επόμενη εξέλιξη ήταν η κατάργηση της βασιλείας από τους ευγενείς. Οι ευγενείς είχαν ήδη εμπειρία στη διαχείριση των δημοσίων πραγμάτων, οπότε στον κατάλληλο χρόνο μπόρεσαν να αμφισβητήσουν τη βασιλεία. Η ενέργειά τους ήταν αποτέλεσμα ενός συνδυασμού δύο παραγόντων: αφ’ ενός της εξασθένησης της βασιλείας και αφ’ ετέρου την ισχύ των ίδιων, αφού είχαν μεγάλη εμπειρία στη διοίκηση των κοινών και στον πόλεμο. Η απονομή δικαιοσύνης γινόταν από το βασιλιά και το συμβούλιο με βάση το εθιμικό δίκαιο.
Η αγορά αποτελούταν από τους στρατεύσιμους άνδρες, αλλά δεν ήταν επίσημα θεσμοθετημένη. Όταν έπρεπε να ληφθεί μία απόφαση για ένα κρίσιμο ζήτημα, τότε τη συγκαλούσαν οι ευγενείς. Από τα ομηρικά έπη, όπου βρίσκουμε αναφορά στη ραψωδία β, επιβίωσε ως την αρχαϊκή πόλη. Η λήψη των αποφάσεων δια βοής επέζησε στην Απέλλα της Σπάρτης. Συνοπτικά μπορούμε να πούμε ότι έχουμε πρόδρομες μορφές θεσμών.

Κοινωνική διαστρωμάτωση και οργάνωση

Η κύρια διαχωριστική γραμμή είναι αυτή που χωρίζει τους ελεύθερους από τους δούλους. Η υποδούλωση κάποιου μπορούσε να γίνει με αιχμαλωσία σε ένα πόλεμο, μετά την κατάληψη μιας πόλης ή σε μία μάχη, ή με απαγωγές από ναυτικούς. Υπήρχαν και οικογενείς δούλοι (ρ320). Γενικά οι δούλοι θεωρούνταν κατώτερα όντα.Στους σκοτεινούς αιώνες επίσης διαμορφώθηκε το σύστημα των ειλώτων και των πενεστών.
Μία άλλη διαχωριστική γραμμή ήταν αυτή που χώριζε τους πολίτες από τους ξένους, τα εγχώρια μέλη μιας κοινότητας από τους παροίκους που προέρχονταν από άλλες περιοχές, οι οποίοι λίγο πολύ είχαν διαφορετικό νομικό status. Η εξέλιξη των σχέσεων αυτών των δύο ομάδων έφτασε ως το σημείο να υπάρχουν διακρατικές συμφωνίες για ξένους την κλασική εποχή. Προστατεύονταν οι ξένοι τόσο από τη θρησκεία, καθώς ήταν ικέτες, όσο και από το δίκαιο της φιλοξενίας. Στα ομηρικά έπη είναι έντονος ο θεσμός της ξενίας, φιλίας που δημιουργείται από τη φιλοξενία, η οποία συνεπάγεται αμοιβαίες υποχρεώσεις με βάση την αρχή της αμοιβαιότητας.
Οι ελεύθεροι ήταν κοινωνικά-οικονομικά ιεραρχημένοι. Πρώτα οι θήτες ήταν όσοι κατείχαν λίγοι ή καθόλου γη.
Οι δημιουργοί ήταν ειδικοί στην τέχνη τους: μεταλλουργοί, κεραμείς, ξυλουργοί, βυρσοδέψες, επεξεργάζονταν πολύτιμες ύλες. Ανάμεσά τους ήταν οι αοιδοί, οι μάντεις, ο κήρυξ και ο ιατρός. Οι θεράποντες ήταν ακόλουθοι ή βοηθοί του βασιλιά ή άλλων ισχυρών προσώπων. Ήταν ηνίοχοί τους, συμμετείχαν στα συμπόσια και ήταν και οι ίδιοι επιφανούς καταγωγής. Μεγάλο μέρος του πληθυσμού ασχολούνταν με την καλλιέργεια της γης, ήταν γεωργοί και χρησιμοποιούσαν το εισόδημά τους για τον οπλισμό, που αποκτούσαν με δικά τους έξοδα, και τη συντήρηση της οικογένειάς τους. Οι ευγενείς ήταν μία μικρή ομάδα ατόμων που αναλάμβαναν τη διακυβέρνηση τα, είχαν υπό την κατοχή τους μεγάλες εκτάσεις γης, αλλά είχαν έσοδα και από άλλες δραστηριότητες. Στα ομηρικά έπη πολεμούν με άρματα.
Διακριτικά χαρακτηριστικά τους ήταν

• η ευγενής καταγωγή, την οποία ανήγαγαν σε θεούς και ήρωες
• η κατοχή μεγάλης έγγειας ιδιοκτησίας
• η καλλιέργεια του λόγου και η ενασχόληση με την ?, αργότερα τη ρητορική
• και το αγωνιστικό φρόνημα με ανάλογα ιδεώδη.

Συνοψίζοντας, μπορούμε να πούμε ότι το ιδεώδες ενός ευγενούς εκφράζεται από το ομηρικό ‘εργων πρηκτήρ και λόγων ρητήρ’.
Για την ιδιοκτησία της γης έχουμε ελάχιστες πληροφορίες. Φαίνεται ότι η γη ήταν χωρισμένη στην καλλιεργήσιμη γη, ένα μέρος από την οποία ανήκε σε πρόσωπα και ένα μεγάλο μέρος στο δήμο, και στην εσχατιά, που χρησιμοποιούνταν για βοσκή, και ανήκε εξ ολοκλήρου στην κοινότητα. Στα ομηρικά έπη η κατάσταση φαίνεται ότι είναι ίδια με αυτήν που υπήρχε στην Πύλο, όπως την πληροφορούμαστε από τις πινακίδες.
Από τα ομηρικά έπη πληροφορούμαστε ότι μέσα ανταλλαγής και προσδιορισμού της αξίας των αντικειμένων ήταν τα μέταλλα, είτε ως σκεύη είτε ως πρώτη ύλη, και τα ζώα, κυρίως τα βόδια. Πρόκειται για μία εποχή προ της εφεύρεσης του νομίσματος, έχουμε να κάνουμε με έναν τύπο φυσικής, κτηματικής οικονομίας.
Τα όπλα παραμένουν σε μεγάλο βαθμό ίδια με την προηγούμενη εποχή। Επιθετικά όπλα είναι το ξίφος, το δόρυ, το τόξο και αμυντικά η περικεφαλαία, ο θώρακας και η ασπίδα।

Πρώτος ελληνικός αποικισμός

Γεωγραφική κατανομή των αρχαιοελληνικών διαλέκτων, αποτέλεσμα του πρώτου αποικισμού

Ως πρώτος ελληνικός αποικισμός αναφέρεται το αποτέλεσμα των πληθυσμιακών μεταναστεύσεων και των ανακατατάξεων που συνέβησαν στον Ελλαδικό χώρο από τα μέσα του 12ου έως τα τέλη του 9ου αιώνα π.Χ.. Οι μετακινήσεις αυτές οδήγησαν στον αποικισμό των νησιών του Αιγαίου της Κύπρου, της Κρήτης, των Επτανήσων και της δυτικής ακτής της Μικράς Ασίας από ελληνικά φύλα της ηπειρωτικής Ελλάδας και την ίδρυση νέων πόλεων που αποτέλεσαν τα μετέπειτα χρόνια σημαντικά κέντρα του ελληνικού πολιτισμού. Ο αποικισμός πραγματοποιήθηκε σε διαδοχικά κύματα και κατά φυλετικές ομάδες και διακρίνεται σε Αιολικό, Ιωνικό και Δωρικό αποικισμό.

Μετακινήσεις στον Ελλαδικό χώρο

Η εγκατάσταση των Δωριέων στην κεντρική Ελλάδα

Κατά τη διάρκεια του 13ου αιώνα π.Χ. οι Δωριείς με πιθανή αφετηρία τις περιοχές της Ηπείρου και της Δυτικής Μακεδονίας μετακινήθηκαν νοτιότερα και σχημάτισαν ένα ισχυρό κράτος στην περιοχή της Στερεάς Ελλάδας με κέντρο τη μετέπειτα Δωρίδα. Οι Δωριείς που σε αντίθεση με τους παλαιότερους κατοίκους της νότιας Ελλάδας γνώριζαν την επεξεργασία του σιδήρου επεκτάθηκαν γρήγορα δημιουργώντας ένα μεγάλο κράτος στα ορεινά της κεντρικής Ελλάδας που εκτός από την μετέπειτα Δωρίδα θα πρέπει να εκτεινόταν δυτικότερα σε περιοχές που κατείχαν στα ιστορικά χρόνια οι Αιτωλοί και οι Λοκροί. Καταλαμβάνοντας την περιοχή εκτόπισαν τους παλαιότερους της κατοίκους, τους Δρύοπες οι οποίοι κατέφυγαν στην νότια Εύβοια, στα νησιά των δυτικών Κυκλάδων και στην νότια Αργολίδα. Στην Εύβοια δημιούργησαν κράτος με έδρα την Κάρυστο ενώ στην Νότια Αργολίδα ίδρυσαν τις πόλεις Ερμιόνη^[1], Ασίνη, Ηιόνες και Μάσητας. Η μετακίνηση των Δρυόπων ήταν η πρώτη σημαντική μετακίνηση στον χώρο της νότιας Ελλάδας την περίοδο της μετάβασης από την εποχή του χαλκού στην εποχή του σιδήρου.

Εισβολή των Δωριέων στην Πελοπόννησο

Υποθετικό διάγραμμα των μετακινήσεων στον ελλαδικό χώρο

Μετά την εδραίωση τους στην περιοχή της Στερεάς οι Δωριείς οργάνωσαν εκστρατεία κατά των πλούσιων και ισχυρών βασιλείων των Αχαιών στην Πελοπόννησο. Στην εκστρατεία τους συμμετείχαν και γειτονικά φύλα, όπως οι Αιτωλοί και οι Βοιωτοί που είτε συμμάχησαν απλά με τους Δωριείς είτε βρίσκονταν κάτω από την εξουσία τους εκείνη την περίοδο. Στα μέσα του 12ου αιώνα π.Χ. οι Δωριείς εισέβαλαν στην Πελοπόννησο περνώντας με πλοία τον πορθμό του Ρίου. Σύμφωνα με την παράδοση για να περάσουν στην Πελοπόννησο από το στενό του Ρίου-Αντίρριου ναυπήγησαν στόλο στην περιοχή και απ’ αυτό το γεγονός η τοποθεσία αυτή ονομάστηκε Ναύπακτος.^[2] Μετά το πέρασμά τους στην Πελοπόννησο οι Δωριείς διασπάστηκαν σε τέσσερα τμήματα και καθένα από αυτά κινήθηκε για την κατάληψη των κυριότερων Αχαϊκών βασιλείων. Μία ομάδα με αρχηγό τον Κρεσφόντη κινήθηκε προς την Μεσσηνία και κατέλυσε το βασίλειο της Πύλου. Μία δεύτερη ομάδα με αρχηγό τον Αριστόδημο, κινήθηκε στην Λακωνία και εγκαταστάθηκε στην Σπάρτη και μία Τρίτη ομάδα με αρχηγό τον Τήμενο κατέλαβε το Άργος και τις Μυκήνες. Υπολογίζεται πως η καταστροφή των Μυκηνών από την εισβολή των Δωριέων έγινε γύρω στο 1150 π.Χ. Τέλος μία τέταρτη ομάδα με αρχηγό τον Αλήτη κινήθηκε προς τον Ισθμό και κατέλαβε την περιοχή της Κορινθίας.
Η επικράτηση των Δωριέων στην Πελοπόννησο προκάλεσε νέες ανακατατάξεις και μετακινήσεις πληθυσμών. Οι Αχαιοί της Αργολίδας μετακινήθηκαν βορειότερα και εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της μετέπειτα Αχαΐας. Από την περιοχή εκτόπισαν τους Ίωνες οι οποίοι αργότερα διωκόμενοι και από την περιοχή της Κορινθίας μετακινηθήκαν ανατολικότερα. Αρχικά εγκαταστάθηκαν στην Εύβοια εκτοπίζοντας τους παλαιότερους κατοίκους της, τους Άβαντες και στην συνέχεια πέρασαν στο Αιγαίο και στα Μικρασιατικά παράλια. Οι Ίωνες τις Αττικής κατάφεραν να αποκρούσουν την εισβολή των Δωριέων, γεγονός που μαρτυρά και η παράδοση του βασιλιά Κόδρου.

Αποικισμός της Μικράς Ασίας και του Αιγαίου

Αιολικός αποικισμός

Την ίδια περίοδο που οι Δωριείς κινούνταν προς την Πελοπόννησο πραγματοποιήθηκαν και άλλες μετακινήσεις στον Ελλαδικό χώρο. Οι Θεσσαλοί με προερχόμενοι από την περιοχή της Θεσπρωτίας μετακινήθηκαν στην περιοχή της Θεσσαλίας εκτοπίζοντας παλαιότερα αιολόφωνα φύλα που κατοικούσαν στην περιοχή.^[3] Ανάμεσα στις φυλές που ζούσαν στην Θεσσαλία πριν την εγκατάσταση των Θεσσαλών ήταν και οι Βοιωτοί οι οποίοι μετακινήθηκαν νοτιότερα και εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Βοιωτίας. Άλλοι πληθυσμοί της Θεσσαλίας και οι παλαιότεροι κάτοικοι της Βοιωτίας μετά την απώλεια των περιοχών τους κατέφυγαν στις περιοχές του Βορειοανατολικού Αιγαίου και εγκαταστάθηκαν αρχικά στην Λέσβο, την Τένεδο και τις Εκατόννησους (Μοσχονήσια). Οι πληθυσμοί αυτοί ονομάστηκαν αργότερα Αιολείς από το όνομα ενός Θεσσαλικού φύλου που συμμετείχε στην μετανάστευση. Οι Αιολείς, τα επόμενα χρόνια αποίκισαν την απέναντι Μικρασιατική ακτή η οποία ονομάστηκε Αιολίδα. Ο Ηρόδοτος αναφέρει την ίδρυση δώδεκα πόλεων στο τμήμα αυτό της Μικρασιατικής ακτής. Αυτές ήταν οι οι: Αιγές, η Αιγειρόεσσα, η Γράνεια, η Κίλλα, η Κύμη, η Λάρισα η Αιολίς, η Μύρινα, το Νέο Τείχος, το Νότιο, η Πιτάνη, η Σμύρνη και η Τήμνος^[4]. Τον 7ο αιώνα π.Χ. οι Αιολείς επεκτάθηκαν και στην περιοχή της Τρωάδας ιδρύοντας τις πόλεις Γάργαρα , Άσσος, Άνταδρος, Κεβρή, Σκήψις, Νεάνδρεια και Πιτύεια. Στην Αιολική μετανάστευση συμμετείχαν και Αχαιοί της Πελοποννήσου που ακολούθησαν τους Αιολόφωνους. Η παράδοση αναφέρει τον Ορέστη ως ηγέτη της μετανάστευσης των Αιολέων και η βασιλική οικογένεια των Πενθίλίδων της Μυτιλήνης υποστήριζε πως έλκυε την καταγωγή της από τον Ορέστη.

Ιωνικός αποικισμός

Οι Ίωνες πριν την κάθοδο των Δωριέων ζούσαν στην βόρεια Πελοπόννησο, στην Μεγαρίδα και στην Αττική. Μετά την απώλεια των περιοχών τους από τους Δωριείς και Αχαιούς της Αργολίδας, μετακινήθηκαν ανατολικότερα και εγκαταστάθηκαν αρχικά στην Εύβοια εκτοπίζοντας τους παλαιότερους της κατοίκους, τους Άβαντες. Στα μέσα του ενδέκατου αιώνα π.Χ αποίκησαν τις βόρειες Κυκλάδες και μαζί με Ίωνες της Αττικής αποίκησαν τα νησιά Σάμος και Χίος και το κεντρικό τμήμα των Μικρασιατικών παραλιών που ονομάστηκε τα επόμενα χρόνια Ιωνία. Οι Ίωνες ίδρυσαν δώδεκα πόλεις που διατήρησαν φυλετικούς δεσμούς και παρέμειναν ενωμένες σε έναν είδος κοινοπολιτείας, το κοινό των Ιώνων. Οι πόλεις του κοινού ήταν η Μίλητος, η Μυούς, η Πριήνη, η Έφεσος, η Κολοφώνα, ή Λέβεδος, η Τέως, οι Κλαζομενές, οι Ερυθρές η Φώκαια και οι νησιωτικές πόλεις Χίος και Σάμος.^[5] Θρησκευτικό τους κέντρο αποτελούσε ο ναός του Ποσειδώνα, στην περιοχή της Μυκάλης. Στην περιοχή της Ιωνίας εκτός από τους Ίωνες εγκαταστάθηκαν και άλλες φυλές όπως Αχαιοί της Πελοποννήσου, Αρκάδες, Άβαντες, Μινύες από τον Ορχομενό, Φωκείς και Μολοσσοί. Οι Άβαντες εγκαταστάθηκαν στην Χίο και προηγήθηκαν των Ιώνων που εγκαταστάθηκαν στο νησί αργότερα. Εγκατάσταση Αχαιών από την Πυλία αναφέρεται στην Κολοφώνα ενώ εγκατάσταση Αχαιών από την Αργολίδα στην περιοχή των Κλαζομενών. Στην Τέω αναφέρεται εγκατάσταση Μινύων και στην Φώκαια εγκατάσταση Μινυών και Φωκέων. Οι περισσότερες παραδόσεις των Ιωνικών πόλεων θεωρούν ηγέτη της μετανάστευσης κάποιον απόγονο του Κόδρου και παρουσίαζαν ως αφετηρία τους την Αττική.

Δωρικός αποικισμός

Οι Δωριείς που κατέλαβαν το Άργος και την Κόρινθο επεκτάθηκαν σταδιακά σε ολόκληρη την βορειοανατολική Πελοπόννησο. Μετά την αποτυχία κατάληψης της Αττικής στράφηκαν προς την θάλασσα. Με αφετηρία τα δωρικά κράτη της Αργολίδας αποίκησαν, την Αίγινα, τις νότιες Κυκλάδες, την Κύπρο την Κρήτη, τα Δωδεκάνησα και την νοτιοδυτική ακτή της Μικράς Ασίας. Συγκεκριμένα Δωριείς από την Τροιζήνα αποίκησαν την Αλικαρνασσό, από την Επίδαυρο την Κω και από το Άργος την Ρόδο, την Κρήτη και τα νησιά των Κυκλάδων. Τα επόμενα χρόνια εγκαταστάθηκαν και Δωριείς από την Λακωνία στην Κρήτη, στην Θήρα, στην Μήλο και στην Κνίδο. Οι Δωριείς άποικοι της περιοχής των Δωδεκανήσων και της Νοτιοδυτικής Μικράς Ασίας, συνδέθηκαν με μία μορφή κοινοπολιτείας, την Δωρική Εξάπολη η οποία περιλάμβανε τις πόλεις Αλικαρνασσός, Κνίδος, Λίνδος, Ιαλυσός, Κάμειρος και Κως^[6]। Κέντρο των Δωριέων της Μικράς Ασίας ήταν ο ναός του Απόλλωνα στο ακρωτήριο Τριόπιο.

πηγή : wikipedia

Η Γεωμετρική περίοδος αποτελεί την πρώτη από τις περιόδους στις οποίες διαιρείται η αρχαία ελληνική ιστορία. Ως αρχή της ορίζεται συμβατικά το έτος 1125 π.Χ., εποχή κατά την οποία, σύμφωνα με την άποψη πολλών ερευνητών, ξεκίνησαν οι μεταναστεύσεις των ελληνικών φύλων από μεγάλα τμήματα της ηπειρωτικής Ελλάδας προς τα περισσότερα νησιά του Αιγαίου, τα δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας και την Κύπρο. Οι μετακινήσεις αυτές μεγάλων πληθυσμών που διήρκεσαν περίπου μέχρι το 800 π.Χ. προκάλεσαν πολιτικές και κοινωνικές ανακατατάξεις, οι οποίες χαρακτήρισαν και ως ένα βαθμό καθόρισαν την ιστορική πορεία των ελληνικών πληθυσμών μέχρι τη ρωμαϊκή κατάκτηση. Επειδή οι πληροφορίες που διέθεταν μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες οι ερευνητές της περιόδου ήταν ελάχιστες και αποσπασματικές και λόγω και της γενικότερης πτώσης του βιοτικού και πολιτιστικού επιπέδου που είχε παρατηρηθεί σε σχέση με τους προγενέστερους μυκηναϊκούς χρόνους, η εποχή είχε χαρακτηριστεί στην παλαιότερη βιβλιογραφία ως οι "σκοτεινοί χρόνοι" της ελληνικής ιστορίας ή ως ο "ελληνικός μεσαίωνας", άποψη όμως που τα τελευταία χρόνια έχει διασκευαστεί। Μετά την κατάρρευση των μυκηναϊκών κέντρων άρχισαν βαθμιαία αλλά σταθερά να διαμορφώνονται οι παράγοντες εκείνοι που διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στην περαιτέρω ιστορική πορεία της Ελλάδας: κατά τους λεγόμενους μεταβατικούς χρόνους σχηματίστηκε σε μεγάλο βαθμό ο ιστορικός πληθυσμός του ελληνικού χώρου με τη συγχώνευση μυκηναϊκών πληθυσμιακών ομάδων και τμημάτων των λαών που εισέβαλαν στον ελλαδικό χώρο, ενώ παράλληλα διατηρήθηκαν οι αναμνήσεις από το λαμπρό μυκηναϊκό παρελθόν όπως αυτές αποκρυσταλλώθηκαν στο έπος, δημιουργήθηκε το ελληνικό αλφάβητο από το φοινικικό, αναγεννήθηκαν οι τέχνες, εξαπλώθηκε ο ελληνισμός σε πολλά σημεία της Μεσογείου, διαμορφώθηκε μια ενιαία εθνική, θρησκευτική και ηθική συνείδηση από όλους τους Έλληνες και οργανώθηκε κοινωνικά και πολιτικά ο πληθυσμός της Ελλάδας με βάση το θεσμό της πόλης-κράτους.

πηγή : Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού