Σκαπανεύς: Ιστορία Γ΄ Γυμνασίου : Ενότητα 38 : Ο Μικρασιατικός Πόλεμος (1919-1922)

Ο μικρασιατικός πόλεμος (1919-1922)

Η ελληνική διοίκηση της Μικράς Ασίας

Το συμβούλιο του Παρισίου τον Απρίλιο του 1919 έδωσε εντολή στην Ελλάδα να στείλει στρατό στη Σμύρνη. Στις 2 Μαΐου ο Έλληνες στρατιώτες αποβιβάστηκαν στη Σμύρνη. Παράλληλα εγκαταστάθηκε στην πόλη ελληνική διοίκηση. Επικεφαλής (ύπατος αρμοστής) ορίστηκε ο Αριστείδης Στεργιάδης (έμπιστος του Βενιζέλου και άνθρωπος των Βρετανών). Ο Στεργιάδης πήρε εντολή να αντιμετωπίζει ισότιμα όλους τους κατοίκους. Αυτή η πολιτική συχνά δυσαρεστούσε τόσο την ελληνική στρατιωτική ηγεσία και τον μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσόστομο, όσο και πολλούς Μικρασιάτες Έλληνες. Πάντως στη Σμύρνη έγιναν σημαντικά έργα στην οικονομία, την υγεία, την εκπαίδευση και την επανεγκατάσταση των Ελλήνων προσφύγων που είχαν παλαιότερα διωχθεί από την περιοχή.

Οι επιχειρήσεις του ελληνικού στρατού ως το καλοκαίρι του 1920

Ο Βενιζέλος πήρε την άδεια από το συνέδριο του Παρισιού να επεκτείνει την ελληνική ζώνη κατοχής, που αρχικά ήταν 17.000 τ.χλμ. Ο ελληνικός στρατός κατέλαβε την άνοιξη του 1920 την Ανατολική Θράκη και το καλοκαίρι του 1920 προέλασε σε βάθος 100-150 χλμ. Στη Μικρά Ασία. (μεγαλύτερη από αυτή που όριζε η Συνθήκη των Σεβρών).

Η απόρριψη της Συνθήκης των Σεβρών από το τουρκικό κίνημα αντίστασης

Εκμεταλλευόμενες τις ελληνικές επιτυχίες, οι δυνάμεις της Αντάντ πίεσαν και πέτυχαν να δεχθεί ο σουλτάνος τη Συνθήκη των Σεβρών. Ο Κεμάλ απέρριψε τη συνθήκη. Αυτό το γεγονός σε συνδυασμό με την ενίσχυση του εθνικού κινήματος αντίστασης, έκαναν τους συμμάχους επιφυλακτικούς σε σχέση με το αν η Ελλάδα θα επικρατούσε στη Μικρά Ασία.

Απόπειρα δολοφονίας του Βενιζέλου – Δολοφονία του Ίωνα Δραγούμη

Λίγες μέρες μετά την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών, έλληνες φιλοβασιλικοί προσπάθησαν ανεπιτυχώς να δολοφονήσουν τον Βενιζέλο στο Παρίσι. Λίγο μετά, στην Αθήνα δολοφονήθηκε από βενιζελικούς ο αντιβενιζελικός Ίωνας Δραγούμης.

Οι εκλογές του 1920 και η επάνοδος του Κωνσταντίνου

Ο Βενιζέλος επιστρέφοντας στην Ελλάδα, προκήρυξε εκλογές, πιστεύοντας ότι θα τις κέρδιζε άνετα λόγω της επιτυχίας των Σεβρών. Υποτίμησε το γεγονός ότι πάρα πολλοί Έλληνες είχαν κουραστεί από τη συνεχή πολεμική προσπάθεια (Μακεδονικός Αγώνας, Βαλκανικοί Πόλεμοι, Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, Μικρασιατικός). Δημιουργήθηκε μια αντιβενιζελική συμμαχία με αρχηγό τον Δημήτριο Γούναρη, που υποσχόταν λήξη του πολέμου. Μετά τον αιφνίδιο θάνατο του βασιλιά Αλέξανδρου (από δάγκωμα πίθηκου), οι εκλογές πήραν τη μορφή δημοψηφίσματος για την επιστροφή ή όχι του Κωνσταντίνου στο θρόνο. Οι εκλογές έγιναν τον Νοέμβριο του 1920 και σε αυτές το Κόμμα των Φιλελευθέρων (Βενιζέλος) ηττήθηκε. Ο Βενιζέλος, πικραμένος, έφυγε από την Ελλάδα και η νέα φιλοβασιλική κυβέρνηση έκανε δημοψήφισμα για την επιστροφή του Κωνσταντίνου. Το αποτέλεσμα (που δημιουργεί υποψίες νοθείας) ήταν υπέρ την επανόδου. Τον Δεκέμβριο του 1920 ο Κωνσταντίνος επανήλθε στην Ελλάδα και στο θρόνο.

Διπλωματικές επιτυχίες του Κεμάλ

Βλέποντας ότι πιθανόν το κεμαλικό κίνημα θα επικρατούσε στη σύγκρουση με τους Έλληνες, οι Μεγάλες Δυνάμεις επανεξέτασαν τη στάση τους. Η αφορμή για την αλλαγή (κυρίως της Γαλλίας και της Ιταλίας) δόθηκε με την επάνοδο του Κωνσταντίνου στον θρόνο, που στα χρόνια του Α΄ Π.Π. ήταν εχθρός της Αντάντ. Έτσι ο Κεμάλ προχώρησε σε σειρά διπλωματικών επιτυχιών :

Α) Υπογραφή Συμφώνου Συνεργασίας με τη Σοβιετική Ένωση (Μάρτιος 1921)

Β) Υπογραφή Συμφωνίας με τη Γαλλία (Μάρτιος και Οκτώβριος 1921)

Γ) Υπογραφή Συμφωνίας με την Ιταλία (Μάρτιος 1921)

Με τη Γαλλία και την Ιταλία συμφωνήθηκε η αποχώρηση των στρατευμάτων τους από τη Μ. Ασία με αντάλλαγμα την παραχώρηση προνομίων και διευκολύνσεων, ενώ η Σοβιετική Ένωση ενίσχυσε τον Κεμάλ με όπλα. Έτσι μόνο η Αγγλία εξακολουθούσε να στηρίζει την ελληνική εκστρατεία, αλλά μόνο διπλωματικά (ούτε οικονομικά, ούτε στρατιωτικά)

Οι εξελίξεις ως τον Αύγουστο του 1922

Ø Η νέα φιλοβασιλική κυβέρνηση συνέχισε τον πόλεμο, καθώς ο Κωνσταντίνος πίστευε ότι η νίκη ήταν κοντά. Μάλιστα ο Κωνσταντίνος πήγε και ο ίδιος στη Μ. Ασία.

Ø Καλοκαίρι 1921 : Μεγάλη επίθεση του ελληνικού στρατού με χιλιάδες νεκρούς και τραυματίες. Φθάνουμε ως τον ποταμό Σαγγάριο (περίπου 100 χλμ. Δυτικά της Άγκυρας και 800 χλμ. ανατολικά του Αιγαίου Πελάγους). Μετά από ισχυρή αντίσταση 20 ημερών ο ελληνικός στρατός υποχώρησε στη γραμμή Εσκί Σεχίρ-Κιουτάχεια-Αφιον Καραχισάρ, όπου παρέμεινε έναν ολόκληρο χρόνο.

Ø Ο Κεμάλ παρουσιαζόταν πια αδιάλλακτος και ενισχυμένος οικονομικά, διπλωματικά και στρατιωτικά.

Ø Ενισχύονταν οι αντιπολιτευτικές φωνές στην Ελλάδα : Τον Μάρτιο του 1922 ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου και έξι συνεργάτες του δημοσίευσαν το Δημοκρατικό Μανιφέστο, στο οποίο ασκούσαν κριτική στον βασιλιά. Παράλληλα χειροτέρευε η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας.

Ø Οι ελληνικές κυβερνήσεις αναζητούσαν απεγνωσμένα στο εξωτερικό οικονομική και διπλωματική βοήθεια.

Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

Στις 13 Αυγούστου 1922 πραγματοποιήθηκε μεγάλη τουρκική επίθεση, η ελληνική άμυνα κατέρρευσε και άρχισε η υποχώρηση. Δύο εβδομάδες μετά, στις 27 Αυγούστου οι κεμαλικοί μπήκαν στη Σμύρνη και την έκαψαν, σφάζοντας πολλούς Έλληνες και Αρμένιους. Όσοι Έλληνες σώθηκαν πήραν το δρόμο της προσφυγιάς.