Η οικονομία
Οι Έλληνες διακρίθηκαν στο εμπόριο και τη ναυτιλία εξαιτίας των παρακάτω παραγόντων :
1. Η επέκταση του ευρωπαϊκού εμπορίου προς την Ασία ενίσχυσε τις εμπορικές συναλλαγές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με τις χώρες της δυτικής Ευρώπης.
2. Οι Τούρκοι σταδιοδρομούσαν στον κρατικό τομέα κι έτσι οι Έλληνες, οι Εβραίοι και οι Αρμένιοι που κατοικούσαν στην αυτοκρατορία μπόρεσαν να ασχοληθούν με το εμπόριο και τη ναυτιλία.
3. Η Ρωσοτουρκική Συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774) επέτρεπε στους Έλληνες ελεύθερη κίνηση των πλοίων στα Στενά του Βοσπόρου αν είχαν ρωσική σημαία.
Η Θεσσαλονίκη, τα Ιωάννινα, η Σμύρνη, η Χίος και πολλές ελληνικές παροικίες εξελίχθηκαν σε σπουδαία εμπορικά κέντρα.
Η κοινωνία
o Η ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ : αναγνωριζόταν από την Οθωμανική Αυτοκρατορία ως η ηγεσία όλων των υπόδουλων χριστιανών. Εναντιωνόταν στις ιδέες του Διαφωτισμού, αλλά και στην ιδέα της Επανάστασης, πιστεύοντας ότι αυτή θα έβαζε σε μπελάδες τον ελληνισμό. Υπήρχαν όμως και μερικοί κληρικοί (π.χ. Ο Μεθόδιος Ανθρακίτης και ο Ευγένιος Βούλγαρης) που ήταν υπέρ του Διαφωτισμού και κάποιοι άλλοι που ήταν υπέρ της ιδέας της επανάστασης.
o Οι ΦΑΝΑΡΙΩΤΕΣ : ήταν Έλληνες από αρχοντικές οικογένειες που κατοικούσαν στην περιοχή του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης (Φανάρι). Ήξεραν πολλές ξένες γλώσσες, σπούδαζαν στη Δύση και δούλευαν ως υπάλληλοι για την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Κατά τον 18ο αιώνα διορίζονταν ηγεμόνες στις αυτόνομες παραδουνάβιες ηγεμονίες της Μολδοβλαχίας (Ρουμανίας).
o Οι ΠΡΟΕΣΤΟΙ : ήταν κάτι σαν δήμαρχοι. Διοικούσαν τις ελληνορθόδοξες κοινότητες και μάζευαν τους φόρους που μετά δίνονταν στους Τούρκους. Είχαν σημαντική πολιτική εμπειρία και πολλά λεφτά. Συχνά οι Τούρκοι άκουγαν την γνώμη των προεστών.
o Οι ΕΜΠΟΡΟΙ και οι ΚΑΡΑΒΟΚΥΡΗΔΕΣ : Με την άνθιση του εμπορίου βελτίωσαν την οικονομική τους κατάσταση. Πολλοί διέθεσαν χρήματα για την παιδεία, βοηθώντας στη διάδοση των ιδεών του Διαφωτισμού, ιδρύοντας σχολεία στις πατρίδες τους, τυπώνοντας βιβλία και εφημερίδες και χορηγώντας υποτροφίες σε Ελληνόπουλα για να σπουδάσουν στο εξωτερικό.
o Οι ΚΛΕΦΤΕΣ : ήταν αγρότες που κατέφυγαν στα βουνά και επιδίδονταν σε ληστείες. Ο κόσμος τους συμπαθούσε μιας και ήταν πρότυπα ανυπότακτης στάσης. Πολλά δημοτικά τραγούδια γράφτηκαν για τους κλέφτες.
o Οι ΑΡΜΑΤΟΛΟΙ : ανήκαν σε ένοπλα σώματα που είχαν οργανωθεί από τους Τούρκους για την τήρηση της τάξης. Πολλοί αρματολοί γίνονταν κλέφτες και το αντίστροφο.
o Οι ΑΓΡΟΤΕΣ : ήταν πάνω από το 80% του πληθυσμού. Καλλιεργούσαν κτήματα κρατικά ή ιδιωτικά (τσιφλίκια) που ανήκαν κυρίως σε Τούρκους. Η ζωή τους ήταν γεμάτη κακουχίες.
o Οι ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ και οι ΝΑΥΤΕΣ : όσο αναπτυσσόταν η ναυτιλία γίνονταν περισσότεροι.
ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ που ΑΠΕΤΥΧΑΝ
1. ΟΡΛΟΦΙΚΑ : Επανάσταση που υποκινήθηκε από τους Ρώσους στην Πελοπόννησο το 1770. Επικεφαλής της ήταν οι αδερφοί Ορλώφ. Τελικά λίγα ρωσικά πλοία βοήθησαν την επανάσταση με αποτέλεσμα οι Τούρκοι να την καταπνίξουν.
2. Λάμπρος Κατσώνης : Στάλθηκε από τη Ρωσία για να ξεσηκώσει τους κατοίκους των νησιών εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η προσπάθεια απέτυχε.
3. Σουλιώτες : Συγκρούστηκαν με τον Αλή Πασά των Ιωαννίνων, αλλά υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν το Σούλι (στην Ήπειρο) το 1803.
Ο ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ
Από τις παροικίες και τους εμπόρους που ταξίδευαν στην Ευρώπη οι ιδέες του Διαφωτισμού ήρθαν και στην Ελλάδα. Καλλιεργήθηκε η άποψη ότι η λογική μπορεί όχι μόνο να εξηγήσει τον κόσμο, αλλά και να τον αλλάξει. Η εκπαίδευση του έθνους συνδέθηκε με την ελευθερία.
Τί ονομάζουμε Νεοελληνικό Διαφωτισμό ;
Το κίνημα που δημιουργήθηκε τον 18ο αιώνα και είχε σαν σκοπό την προετοιμασία του αγώνα για την ελευθερία με τη βοήθεια της παιδείας, ονομάστηκε Νεοελληνικός Διαφωτισμός. Αυτός αναπτύχθηκε σε μεγάλα εμπορικά κέντρα π.χ. Χίος, Σμύρνη, Ιωάννινα και σε παροικίες.
Ποιες ήταν οι αντιλήψεις των Ελλήνων Διαφωτιστών;
Σε γενικές γραμμές οι Έλληνες Διαφωτιστές (με αρκετές εξαιρέσεις) :
• Θαύμαζαν τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και τον συνέδεαν με την ελευθερία.
• Πίστευαν ότι η εκπαίδευση θα πρέπει να δώσει βάρος στις θετικές επιστήμες, να είναι σε λαϊκή γλώσσα και να στοχεύει στον αγώνα για την ελευθερία.
Υπήρχαν αντίθετοι Έλληνες λόγιοι με τον Διαφωτισμό;
Ναι. Οι συντηρητικοί, οι οποίοι συνήθως συνδέονταν με την Εκκλησία και πίστευαν πως η εκπαίδευση θα πρέπει να επικεντρώνεται στα εκκλησιαστικά κείμενα και στα θρησκευτικά. Επίσης ήθελαν τα μαθήματα να γίνονται στην αρχαΐζουσα.
Οι Έλληνες Διαφωτιστές
ΡΗΓΑΣ ΒΕΛΕΣΤΙΝΛΗΣ ή ΦΕΡΑΙΟΣ (1757-1798) : Σε ένα έργο του, τη «Νέα Πολιτική Διοίκηση» πρότεινε τη δημιουργία μια Ελληνικής Δημοκρατίας, που θα απλωνόταν σε όλα τα Βαλκάνια και θα αντικαθιστούσε την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Επηρεάστηκε από τις προοδευτικές ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης. Δοκίμασε να εφαρμόσει τα σχέδιά του, αλλά συνελήφθη από τους Αυστριακούς, παραδόθηκε στους Τούρκους και θανατώθηκε.
ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ ΚΟΡΑΗΣ (1748-1833) : Υποστήριζε τις φιλελεύθερες ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης. Πίστευε ότι οι Έλληνες για να κερδίσουν την ελευθερία τους θα πρέπει πρώτα να μορφωθούν. Ήταν κατά τόσο της δημοτικής, όσο και της αρχαΐζουσας.
Άλλοι σημαντικοί Διαφωτιστές : Ιώσηπος Μοισιόδακας, Δημήτριος Καταρτζής, Κωνσταντίνος Κούμας και Θεόφιλος Καΐρης.
Σημαντικό έργο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού : «Η Ελληνική Νομαρχία» του Ανώνυμου (1806) : επηρεασμένη από τον Ρήγα, υποστήριζε ότι οι Έλληνες θα πρέπει να αγωνιστούν μόνοι για την ελευθερία τους.
Επιμέλεια : Νίκος Μελιγκώνης
Οι Έλληνες διακρίθηκαν στο εμπόριο και τη ναυτιλία εξαιτίας των παρακάτω παραγόντων :
1. Η επέκταση του ευρωπαϊκού εμπορίου προς την Ασία ενίσχυσε τις εμπορικές συναλλαγές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με τις χώρες της δυτικής Ευρώπης.
2. Οι Τούρκοι σταδιοδρομούσαν στον κρατικό τομέα κι έτσι οι Έλληνες, οι Εβραίοι και οι Αρμένιοι που κατοικούσαν στην αυτοκρατορία μπόρεσαν να ασχοληθούν με το εμπόριο και τη ναυτιλία.
3. Η Ρωσοτουρκική Συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774) επέτρεπε στους Έλληνες ελεύθερη κίνηση των πλοίων στα Στενά του Βοσπόρου αν είχαν ρωσική σημαία.
Η Θεσσαλονίκη, τα Ιωάννινα, η Σμύρνη, η Χίος και πολλές ελληνικές παροικίες εξελίχθηκαν σε σπουδαία εμπορικά κέντρα.
Η κοινωνία
o Η ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ : αναγνωριζόταν από την Οθωμανική Αυτοκρατορία ως η ηγεσία όλων των υπόδουλων χριστιανών. Εναντιωνόταν στις ιδέες του Διαφωτισμού, αλλά και στην ιδέα της Επανάστασης, πιστεύοντας ότι αυτή θα έβαζε σε μπελάδες τον ελληνισμό. Υπήρχαν όμως και μερικοί κληρικοί (π.χ. Ο Μεθόδιος Ανθρακίτης και ο Ευγένιος Βούλγαρης) που ήταν υπέρ του Διαφωτισμού και κάποιοι άλλοι που ήταν υπέρ της ιδέας της επανάστασης.
o Οι ΦΑΝΑΡΙΩΤΕΣ : ήταν Έλληνες από αρχοντικές οικογένειες που κατοικούσαν στην περιοχή του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης (Φανάρι). Ήξεραν πολλές ξένες γλώσσες, σπούδαζαν στη Δύση και δούλευαν ως υπάλληλοι για την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Κατά τον 18ο αιώνα διορίζονταν ηγεμόνες στις αυτόνομες παραδουνάβιες ηγεμονίες της Μολδοβλαχίας (Ρουμανίας).
o Οι ΠΡΟΕΣΤΟΙ : ήταν κάτι σαν δήμαρχοι. Διοικούσαν τις ελληνορθόδοξες κοινότητες και μάζευαν τους φόρους που μετά δίνονταν στους Τούρκους. Είχαν σημαντική πολιτική εμπειρία και πολλά λεφτά. Συχνά οι Τούρκοι άκουγαν την γνώμη των προεστών.
o Οι ΕΜΠΟΡΟΙ και οι ΚΑΡΑΒΟΚΥΡΗΔΕΣ : Με την άνθιση του εμπορίου βελτίωσαν την οικονομική τους κατάσταση. Πολλοί διέθεσαν χρήματα για την παιδεία, βοηθώντας στη διάδοση των ιδεών του Διαφωτισμού, ιδρύοντας σχολεία στις πατρίδες τους, τυπώνοντας βιβλία και εφημερίδες και χορηγώντας υποτροφίες σε Ελληνόπουλα για να σπουδάσουν στο εξωτερικό.
o Οι ΚΛΕΦΤΕΣ : ήταν αγρότες που κατέφυγαν στα βουνά και επιδίδονταν σε ληστείες. Ο κόσμος τους συμπαθούσε μιας και ήταν πρότυπα ανυπότακτης στάσης. Πολλά δημοτικά τραγούδια γράφτηκαν για τους κλέφτες.
o Οι ΑΡΜΑΤΟΛΟΙ : ανήκαν σε ένοπλα σώματα που είχαν οργανωθεί από τους Τούρκους για την τήρηση της τάξης. Πολλοί αρματολοί γίνονταν κλέφτες και το αντίστροφο.
o Οι ΑΓΡΟΤΕΣ : ήταν πάνω από το 80% του πληθυσμού. Καλλιεργούσαν κτήματα κρατικά ή ιδιωτικά (τσιφλίκια) που ανήκαν κυρίως σε Τούρκους. Η ζωή τους ήταν γεμάτη κακουχίες.
o Οι ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ και οι ΝΑΥΤΕΣ : όσο αναπτυσσόταν η ναυτιλία γίνονταν περισσότεροι.
ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ που ΑΠΕΤΥΧΑΝ
1. ΟΡΛΟΦΙΚΑ : Επανάσταση που υποκινήθηκε από τους Ρώσους στην Πελοπόννησο το 1770. Επικεφαλής της ήταν οι αδερφοί Ορλώφ. Τελικά λίγα ρωσικά πλοία βοήθησαν την επανάσταση με αποτέλεσμα οι Τούρκοι να την καταπνίξουν.
2. Λάμπρος Κατσώνης : Στάλθηκε από τη Ρωσία για να ξεσηκώσει τους κατοίκους των νησιών εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η προσπάθεια απέτυχε.
3. Σουλιώτες : Συγκρούστηκαν με τον Αλή Πασά των Ιωαννίνων, αλλά υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν το Σούλι (στην Ήπειρο) το 1803.
Ο ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ
Από τις παροικίες και τους εμπόρους που ταξίδευαν στην Ευρώπη οι ιδέες του Διαφωτισμού ήρθαν και στην Ελλάδα. Καλλιεργήθηκε η άποψη ότι η λογική μπορεί όχι μόνο να εξηγήσει τον κόσμο, αλλά και να τον αλλάξει. Η εκπαίδευση του έθνους συνδέθηκε με την ελευθερία.
Τί ονομάζουμε Νεοελληνικό Διαφωτισμό ;
Το κίνημα που δημιουργήθηκε τον 18ο αιώνα και είχε σαν σκοπό την προετοιμασία του αγώνα για την ελευθερία με τη βοήθεια της παιδείας, ονομάστηκε Νεοελληνικός Διαφωτισμός. Αυτός αναπτύχθηκε σε μεγάλα εμπορικά κέντρα π.χ. Χίος, Σμύρνη, Ιωάννινα και σε παροικίες.
Ποιες ήταν οι αντιλήψεις των Ελλήνων Διαφωτιστών;
Σε γενικές γραμμές οι Έλληνες Διαφωτιστές (με αρκετές εξαιρέσεις) :
• Θαύμαζαν τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και τον συνέδεαν με την ελευθερία.
• Πίστευαν ότι η εκπαίδευση θα πρέπει να δώσει βάρος στις θετικές επιστήμες, να είναι σε λαϊκή γλώσσα και να στοχεύει στον αγώνα για την ελευθερία.
Υπήρχαν αντίθετοι Έλληνες λόγιοι με τον Διαφωτισμό;
Ναι. Οι συντηρητικοί, οι οποίοι συνήθως συνδέονταν με την Εκκλησία και πίστευαν πως η εκπαίδευση θα πρέπει να επικεντρώνεται στα εκκλησιαστικά κείμενα και στα θρησκευτικά. Επίσης ήθελαν τα μαθήματα να γίνονται στην αρχαΐζουσα.
Οι Έλληνες Διαφωτιστές
ΡΗΓΑΣ ΒΕΛΕΣΤΙΝΛΗΣ ή ΦΕΡΑΙΟΣ (1757-1798) : Σε ένα έργο του, τη «Νέα Πολιτική Διοίκηση» πρότεινε τη δημιουργία μια Ελληνικής Δημοκρατίας, που θα απλωνόταν σε όλα τα Βαλκάνια και θα αντικαθιστούσε την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Επηρεάστηκε από τις προοδευτικές ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης. Δοκίμασε να εφαρμόσει τα σχέδιά του, αλλά συνελήφθη από τους Αυστριακούς, παραδόθηκε στους Τούρκους και θανατώθηκε.
ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ ΚΟΡΑΗΣ (1748-1833) : Υποστήριζε τις φιλελεύθερες ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης. Πίστευε ότι οι Έλληνες για να κερδίσουν την ελευθερία τους θα πρέπει πρώτα να μορφωθούν. Ήταν κατά τόσο της δημοτικής, όσο και της αρχαΐζουσας.
Άλλοι σημαντικοί Διαφωτιστές : Ιώσηπος Μοισιόδακας, Δημήτριος Καταρτζής, Κωνσταντίνος Κούμας και Θεόφιλος Καΐρης.
Σημαντικό έργο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού : «Η Ελληνική Νομαρχία» του Ανώνυμου (1806) : επηρεασμένη από τον Ρήγα, υποστήριζε ότι οι Έλληνες θα πρέπει να αγωνιστούν μόνοι για την ελευθερία τους.
Επιμέλεια : Νίκος Μελιγκώνης
Ο ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου