Σκαπανεύς: Ιστορία Β' Γυμνασίου : Ο Ηράκλειος και η δυναστεία του (610-717) : εσωτερική μεταρρύθμιση και αγώνας επιβίωσης

Η ΜΕΓΑΛΗ ΚΡΙΣΗ

Μετά τον θάνατο του Ιουστινιανού (565) και για όλο το δεύτερο μισό του 6^ου αιώνα και τις αρχές του 7^ου στο Βυζάντιο υπήρχε μεγάλη κρίση (λοιμοί, κακές σοδειές, σεισμοί, εισβολές εχθρών π.χ Σλάβων και Περσών, εγκατάλειψη πόλεων, μείωση πληθυσμού, παρακμή εμπορίου, παραμέληση του στρατού).

Ο ΗΡΑΚΛΕΙΟΣ και η μεταρρύθμισή του.

Όταν ανέλαβε την εξουσία ο Ηράκλειος (610) οι Πέρσες, οι Σλάβοι και οι Άβαροι είχαν φθάσει έξω από την Κωνσταντινούπολη. Ο Ηράκλειος προχώρησε σε μεταρρύθμιση παίρνοντας την αρχηγία του βυζαντινού στρατού. Αναδιοργάνωσε το στρατό με τη βοήθεια της Εκκλησίας και πέτυχε μεγάλες νίκες κατά των εχθρών το 626 και το 627. Στα χρόνια μέχρι τον θάνατό του (641) ένας νέος κίνδυνος για το Βυζάντιο εμφανίστηκε και κατάφερε να κατακτήσει βυζαντινά εδάφη : οι Άραβες.

642 Τα τελευταία βυζαντινά στρατεύματα εγκαταλείπουν την Αίγυπτο

649 Οι Άραβες επιτίθενται εναντίον της Κύπρου.

651 Πεθαίνει ο τελευταίος βασιλιάς της Περσίας Ιστιγέρδης Γ΄. Καταλύεται το περσικό κράτος.

654 Οι Άραβες καταλαμβάνουν τη Ρόδο. Καταστροφή του «Κολοσσού» και πώληση του χαλκού από τον οποίο ήταν φτιαγμένος.

662 Οι Άραβες καταλαμβάνουν την Καμπούλ του Αφγανιστάν και προελαύνουν προς την Ινδία.

669 Οι Άραβες εμφανίζονται για πρώτη φορά μπροστά από την Κωνσταντινούπολη.

673-678 Συνεχείς επιδρομές των Αράβων εναντίον της Κωνσταντινούπολης οδηγούν στην καταστροφή του στόλου τους και στη σύναψη ειρήνης με το Βυζάντιο

7^ος αιώνας : Θέματα και εξελληνισμός του κράτους

Θέματα : Ως το 7^ο αιώνα ο στρατός του Βυζαντίου ήταν μισθοφορικός. Το 7^ο αιώνα εγκαθιδρύθηκε από τους διαδόχους του Ηράκλειου ένα νέο διοικητικό σύστημα : Η Αυτοκρατορία χωρίστηκε σε θέματα (περιφέρειες) με δικό τους στρατό. Σε αυτό τον θεματικό στρατό υπηρετούσαν ελεύθεροι αγρότες, στους οποίους το κράτος παραχωρούσε στρατιωτικά κτήματα (στρατιωτόπια). Με τα έσοδά τους οι στρατιώτες/αγρότες συντηρούσαν την οικογένειά τους, αγόραζαν όπλα και κάλυπταν τα έξοδα των εκστρατειών. Με τον θεματικό στρατό που αποτέλεσε ένα είδος εθνικού στρατού, η αυτοκρατορία κατάφερε να αποκρούσει τις εχθρικές εισβολές. Η στρατιωτική και πολιτική διοίκηση των θεμάτων ασκούνταν από ένα πρόσωπο, το στρατηγό. Από τα τέλη του 7^ου αιώνα το σύστημα των θεμάτων σταθεροποιήθηκε και επεκτάθηκε στις ευρωπαϊκές επαρχίες.

Εξελληνισμός : Επίσημη γλώσσα στην πολιτική και στρατιωτική διοίκηση έγιναν τα ελληνικά, ενώ οι ρωμαϊκοί τίτλοι (π.χ. rex) αντικαταστάθηκαν από ελληνικούς (π.χ. ο Ηράκλειος υιοθέτησε τον τίτλο «βασιλεύς» με τη χριστιανική προσθήκη «πιστος ἐν Χριστῷ»). Έτσι περνάμε από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία στη μεσαιωνική ελληνική Βυζαντινή Αυτοκρατορία.

Επιμέλεια : Νίκος Μελιγκώνης

Εναλλακτικό σχεδιάγραμμα μαθήματος