Λατινικά Γ' Λυκείου : ΚΕΙΜΕΝΟ 21 (Πώς πήρε το όνομά του το Pisaurum)

ΠΩΣ  ΠΗΡΕ  ΤΟ  ΟΝΟΜΑ  ΤΟΥ  ΤΟ  PISAURUM

Brenno    duce    Galli,   apud    Alliam    flumen    deletis 

legionibus    Romanorum,   everterunt    urbem    Romam 
praeter   Capitolium,   pro    quo    immensam 
pecuniam   acceperunt.   Tum    Camillus,   qui    diu

apud    Ardeam   in   exilio    fuerat    propter 

Veientenam    praedam    non   aequo    iure    divisam, 

absens    dictator    est   factus ;   is   Gallos   iam

abeuntes    secutus   est :   quibus    interemptis    aurum  
omne   recepit.   Quod    illic   appensum    civitati  
nomen    dedit :   nam    Pisaurum   dicitur,   quod    illic  
aurum    pensatum   est.  Post   hoc   factum   rediit   in
exilium,  unde   tamen   rogatus   reversus   est.

Mετάφραση

Oι  Γαλάτες  με  αρχηγό  τον  Βρέννο, αφού  κατατρόπωσαν  τις  λεγεώνες  των  Ρωμαίων  κοντά  στον  ποταμό  Αλία, κατέστρεψαν  εντελώς  την  πόλη  Ρώμη  εκτός  από  το  Καπιτώλιο, ως  αντάλλαγμα  του  οποίου  πήραν  τεράστια  χρηματικά  ποσά. Τότε  ο  Κάμιλλος, που  είχε  βρεθεί  εξόριστος  για  πολύ  καιρό  κοντά  στην  Αρδέα  εξαιτίας  της  λείας  από  τους  Βηίους  που  δεν  είχε  μοιραστεί  ακριβοδίκαια, εκλέχτηκε  δικτάτορας  αν  και  απουσίαζε· αυτός  ακολούθησε  τους  Γαλάτες  όταν  έφευγαν  πια· αφού  τους  εξολόθρευσε  πήρε  πίσω  όλο  το  χρυσάφι. Επειδή  αυτό  ζυγίστηκε  εκεί  έδωσε  το  όνομα  στην  πολιτεία· ονομάζεται  δηλαδή  Πίσαυρο, επειδή  εκεί  ζυγίστηκε  το  χρυσάφι. Μετά  από  αυτή  την  πράξη  γύρισε  στην  εξορία  από  όπου  όμως  επέστρεψε  αφού  τον  παρακάλεσαν.

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

Α’  ΚΛΙΣΗ

Allia – ae  = α’ κλίση, αρσενικό = ο  Αλλίας (όχι  πληθυντικός) : πρόκειται για όνομα ποταμιού

Roma – ae  =  α’ κλίση, θηλυκό  =  η  Ρώμη  (όχι  πληθυντικός)

pecunia –ae  =  α’ κλίση, θηλυκό  =  το  χρηματικό  ποσό

Ardea –ae  =  α’ κλίση, θηλυκό  =  η  Αρδέα

praeda –ae  =  α’ κλίση, θηλυκό  =  η  λεία

Β’  ΚΛΙΣΗ

Brennus – i  =  β’ κλίση, αρσενικό  =  ο  Βέννος  (όχι  πληθυντικός)

Gallus – i  =  β’ κλίση, αρσενικό  =  ο  Γαλάτης

Romanus – Romani  = β’ κλίση, αρσενικό  =  ο  Ρωμαίος

Capitolium – ii/-i =  β’ κλίση, ουδέτερο  =  το  Καπιτώλιο (όχι  πληθυντικός)

Camillus – i  =  β’ κλίση, αρσενικό  =  ο  Κάμιλλος (όχι  πληθυντικός)

ex(s)ilium – ii / -i  =  β’ κλίση, ουδέτερο  =  η  εξορία

aurum –i  =  β’ κλίση, ουδέτερο  =  το  χρυσάφι 

Pisaurum – i  =  β’ κλίση, ουδέτερο  =  το  Πίσαυρο

factum – i  =  β’ κλίση,  ουδέτερο  =  η  πράξη

Γ’  ΚΛΙΣΗ

dux – ducis  =  γ΄κλίση, αρσενικό  =  ο  αρχηγός

flumen – fluminis  = γ’ κλίση, ουδέτερο = το  ποτάμι

legio – legionis  =  γ’ κλίση, θηλυκό  =  η  λεγεώνα

urbs – urbis  =  γ’ κλίση, θηλυκό  =  η  πόλη  (με  γενική  πληθ. urbium  και  αιτιατική  πληθυντικού  urbes  και  urbis)

ius – iuris  =  γ’ κλίση, ουδέτερο  =  το  δίκαιο

dictator – oris = γ’ κλίση, αρσενικό =  ο  δικτάτορας

civitas – civitatis  =  γ’ κλίση, θηλυκό  =  η  πολιτεία (γενική  πληθυντικού  civitatum  και  civitatium, αιτιατική  πληθυντικού  civitates  και  civitatis)

nomen – nominis  =  γ’ κλίση, ουδέτερο  =  το  όνομα

ΕΠΙΘΕΤΑ

immensus – a – um  =  β’ κλίση  =  τεράστιος – η – ο    ΟΧΙ  ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ

aequus – a – um = β’ κλίση  =  δίκαιος – η – ο ( συγκριτικός : aequior – ior –ius  ,  υπερθετικός  :  aequissimus –a – um )  (επίρρημα : aeque – aequius – aequissime)

omnis – omnis – omne  =  γ’ κλίσης  =  όλος – η – ο     ΟΧΙ  ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

qui  -  quae  -  quod  =  αναφορική  =  ο  οποίος – α – ο

is  -  ea  -  id  =  δεικτική  ή  επαναληπτική  =  αυτός – ή – ό

hic  -  haec  -  hoc  =  δεικτική  =  αυτός – ή –ό

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ

diu (επίρρημα  χρόνου) – diutus – diutissime  =  για  πολύ  καιρό

ΡΗΜΑΤΑ

Α συζυγία

do  -  dedi  -  datum  -  dare  (1)  =  δίνω

rogo  -  rogavi  -  rogatum  -  rogare  (1)  =  παρακαλώ, ζητώ

penso  -  pensavi  -  pensatum  -  pensare  (1)  =  ζυγίζω

Β συζυγία

deleo – delevi – deletum – delere  (2)  = κατατροπώνω,  καταστρέφω

Γ’ συζυγία

everto  -  everti  -  eversum  -  evertere  (3)  =  καταστρέφω  εντελώς

accipio  -  accepi – acceptum  -  accipere  (3 –io)  =  παίρνω

divido  -  divisi  -  divisum  -  dividere  (3)  =  μοιράζω

fio  -  factus  sum  -  ------   -  fieri   (3)  =  γίνομαι  (παθητικό  του  facio)

sequor  -  secutus  sum  -  ------  -  sequi  (3  ΑΠΟΘ)  =  ακολουθώ

interimo  -  interemi  -  interem(p)tum  -  interimere  (3)  =  εξολοθρεύω

appendo  -  appendi  -  appensum  -  appendere  (3)  =  ζυγίζω

dico  -  dixi  -  dictum  -  dicere  (3)  =  λέω  (β’ ενικό  προστ. Ενεστ  ΕΦ  :  dic)

revertor  -  reverti / reversus  sum  -  reverti  (3  ΗΜΙΑΠΟΘ)  =  επανέρχομαι

Δ’ συζυγία

redeo  -  redii  -  reditum  -  redire  (4)  =  ξαναγυρίζω

abeo  -  abii  -  abitum  -  abire  (4)  =  φεύγω

absum  -  afui  -  ------  -  abesse  =  απουσιάζω

sum  -  fui  -  ------  -  esse  =  είμαι

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

α)  pro  quo  immensam  pecuniam  acceperunt :  είναι  δευτερεύουσα  αναφορική  προσδιοριστική  στη  λέξη  Capitolium. Εισάγεται  με  την  αναφορική  αντωνυμία  quo.  Εκφέρεται  με  οριστική, γιατί  δηλώνει   πραγματικό  γεγονός.

β)  qui  diu  apud  Ardeam  in  exilio  fuerat  propter  Veientanam  praedam  non  aequo  iure  divisam  :   είναι  δευτερεύουσα  αναφορική  προσδιοριστική  στη  λέξη  Camillus. Eισάγεται  με  την  αναφορική  αντωνυμία  qui. Εκφέρεται  με  οριστική, γιατί  δηλώνει   πραγματικό  γεγονός.

γ)  quod  illic  aurum  pensatum  est  :  είναι  δευτερεύουσα  αιτιολογική. Εισάγεται  με  τον  αιτιολογικό  σύνδεσμο  quod. Εκφέρεται  με  οριστική, γιατί  η  αιτιολογία  θεωρείται  αντικειμενικά  αποδεκτή.

Μετατροπή  σε  ΜΕΤΟΧΗ  :  auro  pensato

δ) unde  tamen  rogatus  reversus  est  :  είναι  δευτερεύουσα  αναφορική  προσδιοριστική, εισάγεται  με  το  αναφορικό  επίρρημα  unde  και  έχει  ως  όρο  αναφοράς  το  in  exilium, εκφέρεται  με  οριστική  γιατί  εκφράζει  κάτι  το  πραγματικό.

ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΩΝ ΣΕ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

deletis = Αφαιρετική  απόλυτη  χρονική  μετοχή  με  υποκείμενο  το  legionibus (προτερόχρονο)  → cum Galli legiones  delevissent

divisam  =  Επιθετική  μετοχή, συνημμένη  με υποκείμενο  το  praedam  (προτερόχρονο)  →  quae divisa erat

absens  =  Εναντιωματική  μετοχή, συνημμένη  με  υποκείμενο  το  Camillus  (σύγχρονο)  →  etsi aberat

abeuntes  =  Χρονική  μετοχή, συνημμένη  με  υποκείμενο  το  Gallos (σύγχρονο)  →  cum  Galli  abirent /  quamdiu Galli  abibant

interemptis  =  Αφαιρετική  απόλυτη  χρονική  μετοχή  με  υποκείμενο  το  quibus  (προτερόχρονο)  → cum is quos interemisset

appensum  =  Αιτιολογική  μετοχή  συνημμένη  με  υποκείμενο  το  quod (προτερόχρονο)  →  quod appensum erat

rogatus =  Χρονική  μετοχή, συνημμένη  με  υποκείμενο  το  is (προτερόχρονο)  →  cum rogatus esset  /  postquam  rogatus  est

ΤΟ "21" ΣΤΙΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ....
Το κείμενο έχει "πέσει" 2 φορές : Το 2001 (Γ' Δέσμη) και το 2003

2001

"Tum Camillus...recepit"

aequo iure : Να γραφούν η γενική και η αιτιατική του αριθμού στον οποίο βρίσκονται.

aurum omne : Να γραφούν η γενική και η δοτική του αριθμού στον οποίο βρίσκονται.

diu : Να γραφούν τα παραθετικά.

abeuntes : Να κλιθεί το ουδέτερο γένος και στους δύο αριθμούς.

absens : Να κλιθεί η υποτακτική Υπερσυντελίκου.

factus est : Να γραφεί η ονομαστική του ενικού του γερουνδιακού και στα τρία γένη.

interemptis : Να γίνει χρονική αντικατάσταση στο πρώτο πρόσωπο του πληθυντικού αριθμού της Ε.Π.Σ. (Ενεργητικής Περιφραστικής Συζυγίας) (να ληφθεί υπόψη το υποκείμενο).

absens : Να αναλυθεί η μετοχή στην αντίστοιχη δευτερεύουσα πρόταση.

2003
"Tum Camillus...rogatus est"

iure:    Να γράψετε τη δοτική και την αιτιατική ενικού αριθμού.

civitati: Να γράψετε τη γενική ενικού και την αφαιρετική πληθυντικού αριθμού.

is: Να γράψετε τη γενική ενικού και την αιτιατική πληθυντικού αριθμού στο γένος που βρίσκεται.

quibus: Να γράψετε τη δοτική ενικού και την ονομαστική πληθυντικού αριθμού στο θηλυκό γένος.

hoc: Να γράψετε τη γενική ενικού και την αιτιατική πληθυντικού αριθμού στο γένος που βρίσκεται.

secutus est: Να γράψετε την υποτακτική στο ίδιο πρόσωπο και αριθμό σε όλους τους χρόνους (για τους περιφραστικούς τύπους να λάβετε υπόψη το υποκείμενο).  

recepit: Να γράψετε το β΄ ενικό πρόσωπο της υποτακτικής του παρατατικού στη φωνή που  βρίσκεται.

dedit: Να γράψετε το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα στην ίδια φωνή.

dicitur: Να γράψετε το ίδιο πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα στη φωνή που βρίσκεται.

rediit: Να γράψετε το α΄ ενικό πρόσωπο της οριστικής του παρατατικού στην ίδια φωνή.

dictator,  is,  civitati:Να χαρακτηρίσετε συντακτικώς τις παραπάνω λέξεις των κειμένων που σας δόθηκαν

Επιμέλεια : Νίκος Μελιγκώνης