Γλώσσα Β' Γυμνασίου : ΕΝΟΤΗΤΑ 1

ΘΕΩΡΙΑ

ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ

Τι είναι το υποκείμενο – πώς το βρίσκουμε;

Είναι η λέξη της πρότασης που δείχνει κάποιος (κάποια, κάποιο, κάποιοι, κάποιες, κάποια) κάνει ή παθαίνει κάτι ή βρίσκεται σε μια κατάσταση.

π. χ. Ο Γιώργος παίζει κιθάρα.

Για να βρούμε το υποκείμενο, απαντούμε στην ερώτηση ποιος/ ποια/ποιο …

Τι μορφή μπορεί να έχει το υποκείμενο;

Το υποκείμενο βρίσκεται πάντα σε πτώση ονομαστική και είναι (συνήθως) ουσιαστικό ή αντωνυμία.

Στην περίπτωση, όμως, που το ρήμα είναι απρόσωπο το υποκείμενο είναι μία ολόκληρη πρόταση.

Όταν το ρήμα είναι απρόσωπο (πρέπει, αρκεί, ενδέχεται, φαίνεται, απαγορεύεται, επιτρέπεται, πιστεύεται κ.λπ.), η πρόταση (που είναι υποκείμενο στο ρήμα) ξεκινάει με το να, το ότι ή το πώς. Σε αυτήν την περίπτωση το υποκείμενο απαντά στην ερώτηση τι.

Παραδείγματα
ουσιαστικό, π.χ. Ο μαθητής διαβάζει.
αντωνυμία, π.χ. Αυτός διαβάζει.
επίθετο, π.χ. Ο νέος διαβάζει.
μετοχή, π.χ. Ο βρεγμένος τη βροχή δεν την φοβάται.
άκλιτη λέξη (επίρρημα) με άρθρο, π.χ. Τα παρακάτω είναι περιττά.
πρόταση, π.χ. Πρέπει να διαβάζεις.

Πότε παραλείπεται το υποκείμενο;

Συχνά το υποκείμενο παραλείπεται, γιατί εννοείται στις παρακάτω περιπτώσεις :

1. όταν είναι πρώτο ή δεύτερο πρόσωπο και ο ομιλητής ή ο συγγραφέας δε θέλει να δώσει έμφαση σε αυτό (επειδή εννοείται εύκολα από την κατάληξη του ρήματος), π.χ. Θα πάω εκδρομή(ενν. εγώ).
2. όταν εννοείται εύκολα από τα συμφραζόμενα, π.χ. - Τι κάνει ο πατέρας σου;
   - Είναι πολύ καλά (ενν. Ο πατέρας).
3. όταν είναι μια γενική έννοια ή όταν μπορεί να εννοηθεί μόνο ένα υποκείμενο, π.χ. Είναι 6 μμ. (ενν. H ώρα).
4. όταν το ρήμα δείχνει κάποιο φυσικό φαινόμενο, π.χ. κάνει κρύο.

Συμφωνία υποκειμένου και ρήματος

·                     Το ρήμα συμφωνεί με το υποκείμενό του σε πρόσωπο και αριθμό, π.χ. Η Μαρία διαβάζει ένα βιβλίο. (Το υποκείμενο Η Μαρία είναι γ' πρόσωπο ενικού αριθμού, όπως και το ρήμα διαβάζει)

·                     Όταν υπάρχουν περισσότερα από ένα υποκείμενα, το ρήμα μπαίνει σε
πληθυντικό αριθμό, π.χ. Η Μαρία και ο Γιάννης διαβάζουν ένα βιβλίο.

·                     Όταν υπάρχουν πολλά υποκείμενα σε διάφορα πρόσωπα (α', β', γ'),
το ρήμα μπαίνει στο επικρατέστερο πρόσωπο (το α' πρόσωπο είναι επικρατέστερο του β' και το β' επικρατέστερο του γ'),
π.χ. Εμείς και εσείς είμαστε μαθητές της Β’ Γυμνασίου.                                                         Πότε θα μιλήσετε εσείς και οι άλλοι;

Η συμφωνία υποκειμένου και ρήματος ως προς το πρόσωπο και τον αριθμό μπορεί να μην τηρείται στις παρακάτω περιπτώσεις:

Ø                  Όταν το υποκείμενο είναι περιληπτικό όνομα, π.χ. Μεγάλος αριθμός ανθρώπων περίμεναν να έρθει η σειρά τους.

Ø                  Όταν ένα υποκείμενο ενικού αριθμού συνδέεται με άλλα πρόσωπα ή
πράγματα, π.χ. Εγώ με τους φίλους μου πήγαμε στον κινηματογράφο.

Ø                  Όταν υπάρχουν περισσότερα από ένα υποκείμενα τα οποία μπορούν
να θεωρηθούν ενιαίο σύνολο, π.χ. Η εξυπνάδα και η καλοσύνη του εκτιμήθηκε από όλους.

ΑΧΩΡΙΣΤΑ ΜΟΡΙΑ – ΠΡΟΘΗΜΑΤΑ

Λόγια	Λαϊκά
αρχι-  αμφι-  δια-  δι-  διχο-  δυσ-  εισ-  εκ-  εξ-  εν-  εμ-  εγ-  ερ-  ελ-  επι-  επ-  εφ-  ημι-  περι-  συν-  συμ-  συγ-  συ-  υπο-  ανα-  από-  κατά-  προσ-	α-  αν-  ανα-  ξε-

Η ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ

Αναπτύσσουμε σε αυτή ένα θέμα, μια πληροφορία ή μια ιδέα, αλλά ταυτόχρονα συνδέεται με την επόμενη παράγραφο και όλες μαζί αποτελούν ένα κείμενο.

Κάθε παράγραφος είναι κι αυτή ένα κείμενο ενιαίο, με αρχή, μέση και τέλος, που ακολουθεί την εξής δομή: α. θεματική πρόταση,   β. λεπτομέρειες,   γ. κατακλείδα (πολύ συχνά παραλείπεται).
Εξωτερικό γνώρισμα της παραγράφου είναι η αλλαγή αράδας και το περιθώριο (εσοχή) που αφήνουμε στην αρχή κάθε παραγράφου.


ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ
 Οι πιο συνηθισμένοι τρόποι ανάπτυξης μιας παραγράφου είναι οι ακόλουθοι:

α. με παραδείγματα,

β. με σύγκριση και αντίθεση,

γ. με διαίρεση,

δ. με αιτιολόγηση,

ε. με ορισμό,

στ. με αίτια και αποτελέσματα,

ζ. με αναλογία,

η. με συνδυασμό τρόπων ανάπτυξης.

α. Ανάπτυξη με παραδείγματα
Ο πρώτος και βασικός τρόπος ανάπτυξης των λεπτομερειών μιας παραγράφου είναι η παρουσίαση στοιχείων-παραδειγμάτων από την Ιστορία ή από τη σύγχρονη κοινωνική-καθημερινή μας ζωή.
Η ανάπτυξη με παραδείγματα είναι κατάλληλη όταν η θεματική περίοδος χρειάζεται διευκρινήσεις.

β. Σύγκριση και αντίθεση
Όταν πρόκειται να συγκρίνουμε δύο καταστάσεις, πρόσωπα, αντικείμενα, ιδέες κ.λπ., σημειώνουμε τις ομοιότητες και τις διαφορές τους. Όταν αντιθέτουμε δύο πράγματα, έννοιες κ.λπ., τονίζουμε τις διαφορές τους.
Η ανάπτυξη με σύγκριση και αντίθεση είναι κατάλληλη όταν η θεματική περίοδος μάς παρακινεί να βρούμε τις ομοιότητες και τις διαφορές ανάμεσα σε πρόσωπα, τόπους κ.λπ.

γ. Διαίρεση
Μπορούμε να παρουσιάσουμε καλύτερα μια έννοια, αν τη διαιρέσουμε σε μικρότερα μέρη.
Η ανάπτυξη με διαίρεση είναι κατάλληλη όταν η θεματική περίοδος είναι διατυπωμένη έτσι που να αποκαλύπτει τα στοιχεία από τα οποία αποτελείται ένα αντικείμενο, μια ιδέα κ.λπ.

δ. Αιτιολόγηση
Αιτιολογούμε μια θέση-άποψη χρησιμοποιώντας επιχειρήματα και άλλες αποδείξεις.
Η αιτιολόγηση είναι η κατάλληλη μέθοδος ανάπτυξης της παραγράφου, όταν η θεματική πρόταση είναι διατυπωμένη έτσι ώστε να μας παρακινεί να ρωτήσουμε «Γιατί;».

ε. Ορισμός
Προσπαθούμε να ορίσουμε, δηλαδή να παρουσιάσουμε το περιεχόμενο μιας έννοιας. Για να γίνει πιο σαφής η παράγραφος, πρέπει στη συνέχεια να διασαφηνίσουμε τον ορισμό, κάνοντας χρήση των άλλων τρόπων ανάπτυξης (παραδείγματα, σύγκριση - αντίθεση κ.λπ.).
Χρησιμοποιούμε ως τρόπο ανάπτυξης της παραγράφου τον ορισμό, όταν η θεματική πρόταση μάς παρακινεί να ρωτήσουμε «Τι είναι;» ή «Τι εννοούμε με αυτό;».

στ. Αίτια και αποτελέσματα
Αναζητούμε και καταγράφουμε την αιτία ή τις αιτίες που οδηγούν σε ένα αποτέλεσμα.
Χρησιμοποιούμε αυτόν τον τρόπο ανάπτυξης, όταν στη θεματική πρόταση διατυπώνουμε μια αιτία.

ζ. Αναλογία

Παρουσιάζουμε την ομοιότητα που υπάρχει ανάμεσα σε δύο ή περισσότερα ανόμοια από μία άποψη πράγματα, ιδέες κ.λπ.
Χρησιμοποιούμε την αναλογία, όταν η θεματική πρόταση είναι διατυπωμένη ως παρομοίωση ή μεταφορά.

η. Συνδυασμός τρόπων ανάπτυξης
Συνήθως, όταν γράφουμε μια παράγραφο, χρησιμοποιούμε περισσότερους από έναν τρόπους ανάπτυξης (π.χ. ορισμό και αιτιολόγηση, διαίρεση και παραδείγματα κ.λπ.), ώστε να παρουσιάσουμε ή να διασαφηνίσουμε αυτό που θέλουμε να πούμε, όσο το δυνατόν πληρέστερα.

[Σημ.: Τα αίτια και τα αποτελέσματα και η αναλογία ως τρόποι ανάπτυξης της παραγράφου δεν περιλαμβάνονται στην ύλη του σχολικού βιβλίου της Β' Γυμνασίου].

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΘΕΜΑΤΟΣ 

ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ - ΤΑΞΙΔΙΑ - ΕΚΔΡΟΜΕΣ

Τουρισμός είναι τα ταξίδια σε άλλους τόπους, διαφορετικούς από τον τόπο διαμονής μας. Γίνονται με σκοπό την αναψυχή, την ξεκούραση, την επικοινωνία ή τη γνωριμία με άλλους λαούς.

Μορφές τουρισμού

α) εσωτερικός

β) εξωτερικός

Ο τουρισμός είναι γνωστός από την αρχαίοτητα με το όνομα "περιήγηση". Σπουδαίοι αρχαίοι περιηγητές ήταν ο Ηρόδοτος, ο Πυθαγόρας, ο Πλάτων και ο Παυσανίας.

Γιατί αναπτύχθηκε ο τουρισμός στην εποχή μας;

1. Η ανάπτυξη μέσων μαζικής μεταφοράς  έδωσε τη δυνατότητα να γίνονται τα ταξίδια με ασφάλεια και σε σύντομο χρονικό διάστημα.

2. Η συγκέντρωση πληθυσμού στις πόλεις και οι γρήγοροι ρυθμοί ζωής δημιούργησαν την ανάγκη για φυγή και ξεκούραση.

3. Η μείωση του ωραρίου εργασίας και η καθιέρωση των αργιών και των αδειών πολλαπλασίασαν τον ελεύθερο χρόνο των εργαζομένων.

4. Η διασφάλιση της ειρήνης και η πολιτική ομαλότητα στις αναπτυγμένες χώρες βοήθησαν στη δημιουργία κλίματος ασφάλειας, το οποίο είναι απαραίτητο για την ανάπτυξη του τουρισμού.

Τι κερδίζω με τα ταξίδια;

1. χαλάρωση, εκτόνωση, νέες εμπειρίες

2. έρχομαι σε επαφή με διαφορετικές μορφές συμπεριφοράς και νέους τρόπους σκέψης. Διευρύνω τους πνευματικούς μου ορίζοντες.

3. μαθαίνω ήθη, έθιμα και παραδόσεις άλλων λαών και αποκτώ καινούριες γνώσεις.

4. γίνομαι πρεσβευτής της χώρας μου και του πολιτισμού μας, όταν ταξιδεύω στο εξωτερικό.