Σκαπανεύς

Το προσφυγικό ζήτημα στην Ελλάδα

κατά τον Μεσοπόλεμο

Ένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα της Ελλάδας κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου (=δηλαδή του διαστήματος μεταξύ των 2 Παγκοσμίων Πολέμων (1919-1939). Για την Ελλάδα ο Μεσοπόλεμος ξεκίνησε το 1922.) ήταν η στέγαση και η επαγγελματική αποκατάσταση των προσφύγων.

Η στέγαση των προσφύγων στην ύπαιθρο : Η ΚΤΕ βοήθησε την Ελλάδα να πάρει δάνειο και να ιδρύσει την Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων (ΕΑΠ). Αυτή λειτούργησε από το 1923 ως το 1930 και είχε ως έργο την αποκατάσταση των προσφύγων στην ύπαιθρο (750.000 πρόσφυγες οδηγήθηκαν στη Μακεδονία και τη Θράκη α) γιατί εκεί υπήρχαν ελεύθερα κτήματα και β) για να ενισχυθεί η αριθμητική υπεροχή των Ελλήνων)

Η στέγαση των προσφύγων στις πόλεις : Το έργο αυτό ανέλαβε κυρίως το ελληνικό κράτος, που δημιούργησε προσφυγικούς συνοικισμούς (Καισαριανή, Βύρωνας, Νέα Ιωνία στην Αθήνα και Κοκκινιά στον Πειραιά). Οι πλούσιοι πρόσφυγες έμειναν σε περιοχές όπως η Νέα Σμύρνη και η Καλλίπολη του Πειραιά. Οι φτωχοί έμεναν για πολλά χρόνια σε άθλιες συνθήκες, σε παράγκες.

Προβλήματα στις σχέσεις γηγενών – προσφύγων : Συχνά οι ντόπιοι φέρονταν ρατσιστικά προς τους πρόσφυγες (πολλοί τους αποκαλούσαν «τουρκόσπορους»). Οι αιτίες : α) οι πρόσφυγες πήραν γη, που οι ντόπιοι θεωρούσαν ότι τους ανήκε, β) οι πρόσφυγες δούλευαν για λίγα χρήματα κι έτσι έπεφταν και οι μισθοί των ντόπιων, γ) οι πρόσφυγες ήταν βενιζελικοί, ενώ πάρα πολλοί ντόπιοι (παλαιοελλαδίτες, όπως ονομάζονταν) ήταν βασιλικοί και άρα αντιβενιζελικοί, δ) οι ντόπιοι θεωρούσαν «περίεργους» τους πρόσφυγες (είχαν παράξενα ονόματα, έτρωγαν άγνωστα φαγητά και οι γυναίκες τους συχνά δούλευαν)

Πώς επηρέασαν οι πρόσφυγες τη νεοελληνική κοινωνία;

Α) ΣΕ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ : 1) Η Μεγάλη Ιδέα εγκαταλείφθηκε, αφού πλέον ελάχιστοι Έλληνες ήταν αλύτρωτοι (ζούσαν εκτός Ελλάδας) 2) Αυξήθηκαν οι Έλληνες στη Μακεδονία και τη Θράκη, η Ελλάδα έγινε κράτος με εθνική ομοιογένεια. 3) Οι πρόσφυγες ήταν κυρίως βενιζελικοί. Αργότερα αρκετοί έγιναν κομμουνιστές και διακρίθηκαν στους κοινωνικούς αγώνες.

Β) ΣΕ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ : 1) η γεωργία πήρε τα πάνω της (νέες ακαλλιέργητες εκτάσεις καλλιεργήθηκαν, εφαρμόστηκαν νέες μέθοδοι) 2) ενισχύθηκε το εμπόριο και η βιομηχανία από τους πρόσφυγες στις πόλεις 3 ) οι αμοιβές των περισσότερων προσφύγων ήταν χαμηλές, λίγοι όμως που ήταν πλούσιοι ασχολήθηκαν με επιτυχία με το εμπόριο και τη βιοτεχνία.

Γ) ΣΕ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ : Οι πρόσφυγες έφεραν στην Ελλάδα 1) τις συνήθειές τους , 2) τη μουσική τους (ρεμπέτικο), 3) τη μαγειρική τους και τέλος επειδή πολλές γυναίκες πρόσφυγες εργάζονταν τις μιμήθηκαν και ντόπιες, σπάζοντας έτσι το στερεότυπο της «γυναίκας που πρέπει να μένει στο σπίτι».

Δ) ΣΕ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ : Πολλοί πρόσφυγες έδωσαν νέα πνοή στα Γράμματα και στις Τέχνες. Σημαντικοί μικρασιάτες λογοτέχνες ήταν ο Σεφέρης (νόμπελ 1963), ο Βενέζης, ο Πολίτης, ο Δούκας και η Διδώ Σωτηρίου.

Ε) ΣΕ ΑΘΛΗΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ : Σημαντικά αθλητικά σωματεία που είχαν έδρα τη Μικρά Ασία μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα και άλλα ιδρύθηκαν από πρόσφυγες (ΑΕΚ, ΠΑΟΚ, Πανιώνιος, Απόλλων Σμύρνης, Απόλλων Πόντου κλπ)